Παρακολουθώντας κανείς κατά τους τελευταίους μήνες ιαπωνικές ειδήσεις, οπωσδήποτε θα «έπεσε πάνω» στο Αμάμπιε (アマビエ), το γιοκάι1 το οποίο επικαλείται από τους ιάπωνες στον αγώνα κατά της πανδημίας του κορωνοϊού. Και καθώς η «δύναμη» του Αμάμπιε αυξάνεται ανάλογα με τον αριθμό των ατόμων που θα δουν την εικόνα του, σήμερα μπορεί κανείς να το βρει σχεδόν παντού. Ας δούμε όμως αρχικά ποιο είναι το Αμάμπιε.
Σύμφωνα με ένα καουάραμπαν (瓦版)2, το έτος 18463 της εποχής Έντο (1603-1867), ένα φως εμφανιζόταν τα βράδια, στη θάλασσα της περιοχής Χίγκο (σήμερα τμήμα του νομού Κουμαμότο), στη νοτιοδυτική Ιαπωνία. Όταν λοιπόν ένας τοπικός αξιωματούχος πήγε στο σημείο για να κάνει έλεγχο, βγήκε από τη θάλασσα το πλάσμα που εμφανιζόταν στην εικόνα του καουάραμπαν –μια φιγούρα που έμοιαζε με γοργόνα, είχε φολιδωτό σώμα, τρία πόδια, μακριά μαλλιά και ράμφος- και προτού να χαθεί και πάλι στη θάλασσα, του είπε: «Το όνομά μου είναι Αμάμπιε και ζω στη θάλασσα. Από φέτος και για έξι χρόνια, θα υπάρχει καλή συγκομιδή στις περισσότερες περιοχές. Ωστόσο, εάν ξεσπάσει επιδημία, αντιγράψτε αμέσως την εικόνα μου και δείξτε την στους ανθρώπους».
Συχνά λέγεται πως το Αμάμπιε είναι ίσως μια εκδοχή του γιοκάι Αμάμπικο, του οποίου ο ρόλος και η εμφάνιση μοιάζουν εξαιρετικά σε αυτό. Το Αμάμπικο εμφανίζεται επίσης από τη θάλασσα και προβλέπει καλές συγκομιδές και εκδηλώσεις ασθενειών. Και καθώς τα γράμματα που εκφράζουν τη συλλαβή «κο» και το γράμμα «ε» στο αλφάβητο κατακάνα (コ και エ αντίστοιχα) είναι σχεδόν όμοια σε χειρόγραφη μορφή, υπάρχει η πιθανότητα να πρόκειται απλώς για εσφαλμένη ανάγνωση. Αξίζει επίσης να σημειωθεί πως δεν είναι σπάνιο, το ίδιο γιοκάι να εμφανίζεται σε διαφορετικές περιοχές με διαφορετικές ονομασίες και μικρές διαφορές σε συμπεριφορά και εμφάνιση. Συνεπώς, είναι πολύ πιθανό να πρόκειται για τοπική παραλλαγή.
Όποια όμως και να είναι η προέλευση του συμπαθητικού αυτού γιοκάι, καθώς το καουάραμπαν διαδόθηκε, το ίδιο συνέβη και με τις ιστορίες αυτού του μυστηριώδους, μισού ψάρι μισού πουλί, πλάσματος, το οποίο θα μπορούσε να προστατέψει από τις ασθένειες. Η φήμη του απλώθηκε από το Κιούσου μέχρι την πρωτεύουσα, το Έντο και από την εποχή εκείνη, στην γενιά μας.
Σήμερα λοιπόν, η εικόνα του Αμάμπιε παίρνει αμέτρητες μορφές και μεταφέρετε από τον έναν στον άλλον (με τη βοήθεια και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης). Μπορεί κανείς βεβαίως να το δει στον τύπο, την τηλεόραση, το διαδίκτυο. Μπορεί όμως να το δει και σε προσόψεις αυτοκίνητων, σε φυλαχτά, σε πυροτεχνήματα, σε κάθε είδους αρτοσκευάσματα.
Μπορεί να το δει ακόμη στην ιστοσελίδα του Υπουργείου Υγείας της Ιαπωνίας (επόμενη φωτογραφία), το οποίο το συμπεριέλαβε σε μία από τις καμπάνιές του για την αντιμετώπιση της πανδημίας. Σε αυτή, καλεί τους νέους να λάβουν τα απαραίτητα μέτρα για να αποτρέψουν την περαιτέρω εξάπλωση του ιού, καθώς εκείνοι τείνουν συχνά να εμφανίζουν ελάχιστα ή και καθόλου συμπτώματα ακόμη και αν έχουν τον ιό. «Ελπίζουμε ότι οι νέοι θα συνειδητοποιήσουν ότι έχουν μεγάλες πιθανότητες να μεταδώσουν ασυνείδητα τον ιό», δήλωσε σχετικά αξιωματούχος του υπουργείου.
Το Αμάμπιε εμφανίστηκε έτσι ξανά, κατά τη διάρκεια αυτής της πανδημίας. Στη σύγχρονη εποχή όμως, οι εικόνες του κυκλοφορούν με ταχύτητα διαδικτύου. Στο Twitter και το Instagram βρίσκουμε hashtags όπως #amabie και #アマビエ, #AMABIEchallenge. Η φήμη του έχει ξεπεράσει τα εθνικά σύνορα και ξένα ειδησεογραφικά δίκτυα, όπως το BBC αναφέρονται στο διάσημο πλέον γιοκάι, ενώ καλλιτέχνες σε όλο τον κόσμο σχεδιάζουν και μοιράζονται την φιγούρα του, με την ελπίδα πως θα απωθήσουν την ασθένεια ή έστω, θα επικοινωνήσουν μέσα από την τέχνη τους, την εποχή της πανδημίας. Η δύναμη του Αμάμπιε άλλωστε, δεν βρίσκεται στην ικανότητά του να ενώνει τους ανθρώπους μέσα από τον κοινό σκοπό και την ελπίδα;
Υποσημειώσεις
1 Τα Γιοκάι (妖怪) είναι υπερφυσικά πλάσματα (ή και φαινόμενα κατά κάποιους) της ιαπωνικής λαογραφικής παράδοσης. Για παραπάνω πληροφορίες για την ιαπωνική λαογραφία δείτε και εδώ.
2 Μαυρόασπρες, φθηνές φυλλάδες-εφημερίδες, διαδεδομένες κατά την εποχή Έντο (1603-1867), οι οποίες αναφέρονταν σε σημαντικές «ειδήσεις» τη εποχής, με την χρήση εικόνας και σύντομου κειμένου και κυκλοφορούσαν ευρέως μεταξύ των πολιτών.
3 Πέρα από το γνωστό αυτό καουάραμπαν, υπάρχουν και άλλες αναφορές που χρονολογούνται από τις αρχές του 19ου αιώνα. Την εποχή εκείνη, οι επιδημίες ήταν συχνό φαινόμενο.
