Ο Ουταγκάουα (επώνυμο της καλλιτεχνικής του γενεαλογίας) ή Άντο (οικογενειακό επώνυμο) Χιρόσιγκε δεν έχει αποκτήσει διεθνή φήμη χάρη σε κάποιο μοναδικό έργο του, όπως ο Χοκουσάι με το «Κύμα». Ωστόσο αναγνωρίζεται ως ο ανώτερος του τοπιογραφικού διδύμου. Μ’ όλο που δεν υπάρχει βεβαιότητα για τις χρονιές που ορίζουν το διάστημα της ζωής του, θεωρείται ότι γεννήθηκε το 1797 και πέθανε το 1858. Εκπαιδεύτηκε ως σχεδιαστής ξυλογραφιών στο εργαστήρι του Ουταγκάουα Τογιοχίρο, από όπου πήρε και το όνομα της καλλιτεχνικής δυναστείας. Εκεί δοκίμασε τις δυνατότητές του σε διάφορα κλασσικά θέματα, όπως καλλονές, ηθοποιούς του Καμπούκι, πουλιά και λουλούδια κ.λπ. Επηρεασμένος από την επιτυχία του Χοκουσάι, που καθιέρωσε την τοπιογραφία ως αυτόνομο είδος ουκιγιόε, ο Χιρόσιγκε ακολούθησε, σχεδιάζοντας τη σειρά «Διάσημες απόψεις της Ανατολικής Πρωτεύουσας» που όμως δεν είχε μεγάλη επιτυχία.
Το άστρο του ανέβηκε αιφνίδια ψηλά, επισκιάζοντας τον Χοκουσάι, όταν, το 1832, δημοσίευσε τη σειρά «Πενήντα τρεις σταθμοί του [δρόμου] Τοκάιντο» (Tōkaidō gojū san tsugi). Μ’ όλο που τα ταξείδια αυτή την εποχή γενικά απαγορεύονταν, λέγεται ότι όντας τότε ακόμα στην πυροσβεστική υπηρεσία της κυβέρνησης (θέση που κληρονόμησε από τον πατέρα του και από την οποία μετά παραιτήθηκε για ν’ αφοσιωθεί στη ζωγραφική), επελέγη ως μέλος της συνοδείας του λευκού αλόγου, που πρόσφερε κάθε χρόνο ο σόγκουν στον αυτοκράτορα. Έτσι είχε την ευκαιρία να σχεδιάσει διάφορες σκηνές από τους σταθμούς του «δρόμου της ανατολικής θάλασσας» (Τοκάιντο) που ένωνε το Τόκυο με το Κυότο.
Αφού πέρασε από διάφορα στάδια και επιρροές, μέσα από μια επίμονη προσπάθεια, ο Χιρόσιγκε κατέκτησε τη δική του, προσωπική τεχνοτροπία, που κάνει τα έργα του αναγνωρίσιμα. Μ’ όλο που έχει χαρακτηρισθεί ποιητικός και ρομαντικός, οι δόσεις και των δύο αυτών ιδιοτήτων είναι σίγουρα μικρότερες από του Χοκουσάι. Δεν υπάρχει εδώ η τρεμάμενη γραμμή εκείνου, που ως μη ρεαλιστική απομακρύνει τα έργα, στα οποία τη χρησιμοποιεί, από την πραγματικότητα, ενώ ταυτόχρονα τους δίνει ένα είδος λικνίσματος, κάνοντάς τα ανάερα και ελαφρά. Οι γραμμές του Χιρόσιγκε είναι απλές, καθαρές και συχνά δυνατές, πράγμα που δίνει στην τέχνη του μια αίσθηση σταθερότητας και ρεαλισμού. Με τον ίδιο καλλιτέχνη υπάρχουν κι άλλες διαφορές: Π.χ. εκεί που σε αρκετά έργα του Χοκουσάι το πρώτο πλάνο καταλαμβάνει συχνά μια ανθρώπινη μορφή ασχολούμενη με το επάγγελμά της, ενώ το τοπίο σπρώχνεται στο βάθος, στον Χιρόσιγκε το καταλαμβάνει κάτι άλλο, όπως ένα κοϊνομπόρι, μια αιχμάλωτη χελώνα, κρεμασμένη απ’ το παράθυρο ή ο κορμός μια ανθισμένης δαμασκηνιάς.
Υπάρχουν όμως και ομοιότητες, προερχόμενες ίσως από επηρεασμό, που όμως ο Χιρόσιγκε ανέπτυξε προς μια δική του κατεύθυνση: Μιμούμενος τον Χοκουσάι, έκανε συχνή χρήση του μεγάλου, κάθετου σχήματος (ōban), πράγμα που επέτρεπε την επέκταση του τοπίου προς τα μέσα και την απόκτηση της διάστασης της απόστασης και του βάθους. Κυρίως, κι αυτός βρίσκει στις ανθρώπινες δραστηριότητες ομορφιά και τις κάνει θέμα. Μπορούμε μόνο να παρατηρήσομε ότι μεσ’ απ’ αυτές, η προτίμησή του στο ταξείδι και στους ταξειδιώτες ή και στο σχετικό της κίνησης σε γέφυρες και δρόμους είναι προφανής.
Ο Χιρόσιγκε αγαπούσε την απεικόνιση του ιαπωνικού τοπίου στις διάφορες εποχές. Η σιγαλιά των ιαπωνικών βουνών και χωριών, θαμμένων κάτω από το χιόνι, οι νιφάδες που πέφτουν με φόντο τον μπλε ουρανό, η ομίχλη, η βροχή, είναι ευνοούμενα θέματα. Ιδιαίτερα όσον αφορά την απεικόνιση και τη σχεδόν ζωντανή μετάδοση της αίσθησης της βροχής, νομίζω ότι, μ’ όλο που δεν φτάνει έναν Καουάσε Χασούι, τον μεταγενέστερο μεγάλο τοπιογράφο της Σιν Χάνγκα, από τους κλασικούς καλλιτέχνες ουκιγιόε είναι ο καλύτερος. Πέφτοντας στη γέφυρα του Νιχόνμπασι ή του Οοχάσι, πάνω από ομπρέλλες και αχυρένιους επενδύτες που τρέχουν για να προφυλαχτούν, πότε σε λεπτές, χωριστές γραμμές, πότε σε συνομαδώσεις, όπως στο γνωστό «Ξαφνική βροχή στο Σόνο» (Shono – Hakuu) μεταδίδει και σ’ εμάς έντονα την υγρή κρυάδα της.
Στις απεικονίσεις των «λουλουδιών και πουλιών» (kachō), φαίνεται επίσης πόσο αγαπούσε τον κόσμο των φτερωτών πλασμάτων. Μ’ όλη την αδρότητα του σχεδίου, ο Χιρόσιγκε δείχνει μια εκπληκτική ικανότητα να αποδίδει ζωντανά τις κινήσεις, τα παιχνίδια των σπουργιτιών και χελιδονιών που συνήθως ζωγράφιζε, συλλαμβάνοντάς τα, κυριολεκτικά, όπως έχει ειπωθεί, «στο φτερό».
Με τα ουκιγιόε του ο Χιρόσιγκε μας άφησε μια καλλιτεχνική καταγραφή του τοπίου, της ατμόσφαιρας και του πολιτισμού του Έντο στο τέλος του 19ου αιώνα, λίγο πριν η μακάρια απομόνωση διαρραγεί από τη δυτική εισβολή. Όμως πάνω απ’ όλα είναι ο καλλιτέχνης που απαθανάτισε την ίδια την πόλη του Έντο. Με τα χρόνια το Έντο ως σύνολο, ως ατμόσφαιρα, και ιδίως κάποια σημεία του είχαν γίνει διάσημα και αγαπητά στους κατοίκους του, αλλά και στους επισκέπτες του. Το Ουένο, το Ρυογκόκου, η Ασάκουσα, τα καταπράσινα προάστια, ο ποταμός Σουμίντα με τα βεγγαλικά το καλοκαίρι, είναι κάποια από αυτά. Ιδίως στη σειρά που ολοκλήρωσε πριν πεθάνει, «Εκατό διάσημες απόψεις του Έντο» (Meisho Edo hyakkei), ο Χιρόσιγκε συνέλαβε την ψυχή αυτής της πόλης, αυτών των σημείων, και μας άφησε τη γοητευτική αίσθησή τους.
Έργα του Χιρόσιγκε
