Το ρύζι και η αλεπού

Greecejapan_com_inari1
Φωτογραφία © Γρηγόρης Α. Μηλιαρέσης

Αν ποτέ γινόταν στην Ιαπωνία ένας διαγωνισμός για την πιο δημοφιλή θεότητα, οι υποψήφιοι θα ήταν τρεις: οι «άγιοι» Κάνον Μποσάτσου και Τζίζο Μποζάτσου από το βουδισμό και ο Ο-Ινάρι-σάμα (お稲荷様) από το Σίντο∙ για μια ακόμα φορά, ο διαχωρισμός μεταξύ βουδισμού και Σίντο είναι περισσότερο σχηματικός παρά ουσιαστικός καθώς οι δύο θρησκείες έχουν συνδεθεί τόσο στενά που στη συνείδηση του περισσότερου κόσμου είναι απλώς δύο διαφορετικοί τρόποι να αντιλαμβάνεται κανείς το ίδιο πράγμα. Η δε περίπτωση του Ο-Ινάρι-σάμα, είναι ίσως η πιο χαρακτηριστική: η δημοτικότητα της συγκεκριμένης θεότητας είναι τόσο μεγάλη και έχει συνδυαστεί τόσο πολύ και με τόσα διαφορετικά πράγματα που ναούς του θα βρει κανείς, κυριολεκτικά, παντού –ακόμα (και πολύ συχνά) μέσα σε βουδιστικούς ναούς ή σε κήπους σπιτιών. Την εποχή του Έντο, μάλιστα, κυκλοφορούσε το ρητό ότι τρία πράγματα αφθονούσαν στη μεγάλη πόλη: τα μαγαζιά εμπόρων από το Ίσε, οι ναοί του Ινάρι και τα περιττώματα των σκύλων.

Για μια ακόμα φορά, ο υπεύθυνος για τη δημοτικότητα είναι το ρύζι: δεδομένης της σημασίας του για τη ζωή των ανθρώπων, έπρεπε να έχει τη δική του θεότητα και μέσω μιας σειράς ζυμώσεων για τις οποίες πολύ λιγότερα είναι γνωστά από την ιστορία και την εθνογραφία και πολύ περισσότερα από τη μυθολογία, απόσταγμα αυτής της ανάγκης ήταν ο Ο-Ινάρι-σάμα, «αυτός-που-μεταφέρει-ρύζι» όπως λένε τα ιδεογράμματα που χρησιμοποιούνται για το όνομά του. Και αν Ο-Ινάρι-σάμα μπορεί να εγγυηθεί ότι η καλλιέργεια θα φέρει καρπούς και ότι η σοδειά θα είναι καλή, εγγυάται στην πραγματικότητα ότι θα συνεχίσει να υπάρχει ζωή∙ δεν είναι περίεργο λοιπόν που σε βάθος χρόνου συνδέθηκε με τη γενικότερη ευημερία και με σχεδόν κάθε είδους οικονομική επιτυχία: προστάτη άγιό τους τον θεωρούσαν μεταξύ άλλων οι γεωργοί, οι κατασκευαστές σπαθιών, οι έμποροι, οι ηθοποιοί –και οι πόρνες και οι εταίρες της Γιοσιουάρα.

Οι ναοί του Ο-Ινάρι-σάμα είναι ίσως οι πιο εύκολα αναγνωρίσιμοι ναοί της Ιαπωνίας: το τόρι, η πύλη τους είναι πάντα κόκκινη ή έντονη πορτοκαλί και φυλάγονται πάντα από ένα ζευγάρι πέτρινες αλεπούδες –η αλεπού ή «κιτσούνε» (狐) είναι ο αγγελιαφόρος του θεού, ένα μαγικό πλάσμα που μπορεί να αλλάζει σχήμα και μορφή, μπορεί να βοηθήσει, να καταστρέψει, να ξεγελάσει ή να συμβουλέψει τα άλλα ζώα και τους ανθρώπους. Παραδοσιακά, αγαπημένο φαγητό της αλεπούς είναι το τηγανισμένο τόφου («αμπούρα-άγκε»/油揚げ ή «άτσου-άγκε»/厚揚げ) οπότε το ρύζι σούσι τυλιγμένο σ’ αυτό λέγεται «ινάρι-ζούσι» (稲荷寿司) ή «ο-ινάρι-σαν»∙ για τους ιάπωνες δεν υπάρχει ακριβώς η έννοια της «Θείας Κοινωνίας» όμως με δεδομένη τη δημοτικότητα του Ο-Ινάρι-σάμα, αλλά και του συγκεκριμένου φαγητού, αν κανείς έχει μια τέτοια προϊδέαση θα μπορούσε να υποστηρίξει, και μάλλον όχι εντελώς άστοχα, ότι με κάθε μπουκιά ινάρι-ζούσι οι άνθρωποι μεταλαμβάνουν μια θεότητα ζωτικής σημασίας.  

ENGLISH

Γρηγόρης Μηλιαρέσης
Γρηγόρης Μηλιαρέσης
Δημοσιογράφος και μεταφραστής. Έχει συνεργαστεί με πλειάδα εφημερίδων, περιοδικών (τόσο του γενικού όσο και του ειδικού τύπου) και εκδοτικών οίκων και με ειδίκευση στο Ίντερνετ, τις πολεμικές τέχνες και την Ιαπωνία όπου και ζει τα τελευταία χρόνια. Από το 2012 μέχρι το 2016 έγραφε την εβδομαδιαία στήλη στο GreeceJapan.com "Γράμματα από έναν αιωρούμενο κόσμο" και το 2020 κυκλοφόρησε το ομότιτλο βιβλίο του. Περισσότερα στη συνέντευξη που είχε δώσει στο GreeceJapan.com.

Η αναδημοσίευση περιεχομένου του GreeceJapan.com (φωτογραφιών, κειμένου, γραφικών) δεν επιτρέπεται χωρίς την εκ των προτέρων έγγραφη άδεια του GreeceJapan.com

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

Πρόσφατα