Από 18 μέχρι 26 Δεκεμβρίου 2020 φιλοξενήθηκε στο Τόκιο η έκθεση του εικαστικού Γιώργου Σταματάκη «Το χρώμα του φαινομένου» στο Μουσείο Χoκουσάι στην περιοχή Σουμίντα, τον τόπο όπου έζησε και δημιούργησε ο ιδιαίτερα αγαπημένος στη Δύση Ιάπωνας καλλιτέχνης.
Τι χρώμα θα έχει η θάλασσα μετά από 100 χρόνια; Ο Γιώργος Σταματάκης με μια κινητική εγκατάσταση εξερευνεί εικαστικά το φαινόμενο της αλλαγής του χρώματος της θάλασσας που προβλέπεται να συμβεί τις επόμενες δεκαετίες. Σύμφωνα με επιστημονικές μελέτες διεθνών ερευνητικών ινστιτούτων, είναι πολύ πιθανό πως σε 100 χρόνια από σήμερα η θάλασσα θα έχει σκουρύνει και θα έχουν χαθεί οι ανοιχτοί γαλάζιοι χρωματισμοί της, λόγω της κλιματικής αλλαγής και της υπερθέρμανσης του πλανήτη.
Με αφετηρία τη σκέψη πως τότε το χρώμα της θάλασσας θα έχει γίνει μπλε σκούρο όπως τα λύματα από τις βιοτεχνίες βαφής υφασμάτων με ίντιγκο, ο καλλιτέχνης συνδέει το τοπίο του ελληνικού βυθού και το ιαπωνικό μπλε για τη δημιουργία μιας ιδιότυπης «θάλασσας». Το έργο αποτελείται από 62 υποβρύχιες φωτογραφικές λήψεις από το Ιόνιο, τυπωμένες σε μεταξωτά υφάσματα από το Σουφλί και στη συνέχεια επιζωγραφισμένες με την ιαπωνική παραδοσιακή μέθοδο βαφής του ίντιγκο χρησιμοποιώντας βαφή από την Τοκουσίμα. Η εγκατάσταση δίνει την αίσθηση μιας γαλάζιας γαλήνιας θάλασσας ωστόσο τα υφάσματα είναι τοποθετημένα με τέτοιο τρόπο ώστε πλησιάζοντας στο κέντρο του έργου το μπλε χρώμα σκουραίνει και οι υποβρύχιες εικόνες είναι σχεδόν «καμμένες» συμβολίζοντας την πορεία προς την καταστροφή, πορεία η οποία εντείνεται από την κίνηση που δίνουν στο έργο πηγές αέρα.
Πράγματι κατά την επίσκεψη μου στην έκθεση αναγνώρισα την ανησυχία του καλλιτέχνη. Αλληλεπιδρώντας κανείς με το έργο και ακολουθώντας την σταδιακή εξέλιξη του χρώματος από το γαλάζιο στο σκούρο μπλε νιώθει αυτή την αβεβαιότητα του μέλλοντος. Ο άνεμος σαν ένα στοιχείο συνωμοσίας, σε οδηγεί στο βάθος, στο πρόβλημα, στην καταστροφή.
Δε γίνεται να μη παρατηρήσει κανείς πως αυτό το έργο του Γιώργου Σταματάκη είναι μεν πολύ ελληνικό αλλά η αισθητική του παραπέμπει ταυτόχρονα και στην Ιαπωνία. Πέρα από τη θεματολογία της θάλασσας που φυσικά συνδέει το έργο με έργα του Χοκουσάι και ειδικά με το πιο εμβληματικό έργο του «Tο μεγάλο κύμα της Καναγκάουα», βλέπουμε τη συνύπαρξη υλικών από δυο διάσημες για αυτά τα υλικά περιοχές των δύο χωρών. Το Σουφλί για το μετάξι και η Τοκουσίμα για τη βαφή ίντιγκο. Η προσωπική μου έντυπωση για το έργο ήταν η σύνδεση των δύο πολιτισμών καθώς τα υφάσματα, ζωντανά, σε κίνηση, έφεραν ταυτόχρονα στο μυαλό μου την εικόνα των ελληνικών θαλασσών αλλά και εικόνες από ταίνιες του Ακίρα Κουροσάβα, όπου τα υφάσματα γύρω από κάποιο στρατοπέδο σαμουράι ξεκινούν να κουνιούνται απο τον αέρα που δυναμώνει πριν από κάποια μεγάλη μάχη. Ο άνεμος που φυσάει και ζωντανεύει το έργο του Γιώργου Σταματάκη παραπέμπει στον ίδιο φόβο, την ίδια ανησυχία για τις μετέπειτα εξελίξεις.
Η σχέση του Γιώργου Σταματάκη με την Ιαπωνία έχει ξεκινήσει από το 2018 – 2019 καθώς κατά τη διάρκεια των σπουδών του στην Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας συμμετείχε σε πρόγραμμα ανταλλαγής φοιτητών παρακολουθώντας το εργαστήριο γλυπτικής του καθηγητή Σίντζι Ομάκι της Σχολής Καλών Τεχνών του Τόκιο με υποτροφία της Ιαπωνικής Κυβέρνησης. Τότε συμμετείχε στην έκθεση των αποφοίτων της σχολής με το έργο «Nobody’s Place/Nowhere’s Map», ενώ το 2019 πραγματοποίησε ατομική έκθεση στη γκαλερί K στη Γκίνζα με τοπία που δημιούργησε με ιαπωνικό μελάνι «σούμι» κατά τη διάρκεια της έρευνας του στην Ιαπωνία. Για το έργο του «Το χρώμα του φαινομένου» βραβεύτηκε από το Arts Council Tokyo, Tokyo Metropolitan Foundation for History and Culture με σκοπό να το παρουσίασει παράλληλα με τους Ολυμπιακούς Αγώνες στο Tokyo Tokyo Festival, ένα πολιτιστικό πρόγραμμα που συνδέει την τέχνη με τους Ολυμπιακούς και Παραολυμπιακούς αγώνες.
Η έκθεση “The Color of Phenomenon” διοργανώθηκε από την UPN Ltd και ήταν υπό την αιγίδα της Πρεσβείας της Ελλάδας στο Τόκιο.