Όταν τα νερά από το τσουνάμι της 11ης Μαρτίου του 2011 υποχώρησαν η πόλη Ρικουζέν-τακάτα του νομού Ιουάτε στο Τοχόκου είχε, ουσιαστικά, σβηστεί από το χάρτη. Το 80% των σπιτιών της είχαν παρασυρθεί από τα νερά, ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού της είχε πεθάνει και από τα περίπου 70.000 δέντρα που αποτελούσαν δάσος της παραλίας Τακάτα-Ματσουμπάρα είχε μείνει ένα: ένα πεύκο ύψους 10 μέτρων που κατάφερε να διατηρήσει ανέπαφη μόνο την κορυφή του και που έγινε σύμβολο ελπίδας όχι μόνο για τους επιζώντες της πόλης αλλά και για ολόκληρο το Τοχόκου. Κανείς δεν εξεπλάγη όμως που το μόνο πράγμα που επέζησε ήταν ένα πεύκο –στη συνείδηση των ιαπώνων, το πεύκο είναι ίσως το πιο διαρκές σύμβολο αντοχής, μακροβιότητας και καλής τύχης.
Αν και οι συγκεκριμένοι συμβολισμοί προήλθαν από την Κίνα, δε χρειάστηκε πολύ προσπάθεια να βγάλουν ρίζες στην Ιαπωνία: όπως όλες οι παραθαλάσσιες χώρες, τα ιαπωνικά νησιά είναι γεμάτα πεύκα και οι άνθρωποι παρατήρησαν από πολύ νωρίς ότι το δέντρο δε χάνει το φύλλωμά του ό,τι και αν πετάξει επάνω του η αφιλόξενη φύση του τόπου. Καθώς ο ιαπωνικός πολιτισμός αποκτούσε υπόσταση, το πεύκο δενόταν όλο και περισσότερο μαζί του∙ σαν καύσιμο που έδινε ζωή στα καμίνια των αγγειοπλαστών και των κατασκευαστών σπαθιών, σαν μοναδική εικόνα στην «καγκάμι-ίτα», το σκηνικό του θεάτρου Νο, σαν πρωτοχρονιάτικη διακόσμηση-ευχή για καλή τύχη και χρόνια πολλά, σαν σύμβολο κορυφαίας ποιότητας στο παραδοσιακό τρίπτυχο «σόου-τσίκου-μπάι» (松竹梅) ή «δαμάσκηνο-μπαμπού-πεύκο», σαν προτιμώμενο δέντρο για τις μινιατούρες μπονσάι, σαν συνώνυμο της προσδοκίας και της αναμονής στα ποιήματα λόγω της ομοηχίας μεταξύ της ονομασίας του και του ρήματος «περιμένω» –και τα δύο διαβάζονται «μάτσου»- και σαν συνθετικό σε αμέτρητα επώνυμα και τοπωνύμια.
Όπως έχω γράψει και άλλοτε ο ιαπωνικός πολιτισμός έχει άφθονα φυτά-σύμβολα∙ ένας λαός που ως πριν από 150 χρόνια ζούσε αγροτικά, που εξακολουθεί να πιστεύει σε μια παγανιστική θρησκεία και που παρ’ όλες τις επεμβάσεις που έχει κάνει στη φύση ποτέ δεν έπαψε να την εκτιμά με έναν πολύ ειδικό και προσωπικό τρόπο, δεν μπορεί παρά να αποδίδει σε πολλά κομμάτια της χαρακτηριστικά που βλέπει (ή που θα ήθελε να βλέπει) και στον εαυτό του. Αν το μπαμπού συμβολίζει τη γιν, θηλυκή και εύπλαστη αντοχή, οι ιάπωνες βλέπουν στο πεύκο μια πιο γιανγκ και αρσενική δύναμη, το πείσμα που χρειάζεται κανείς για να σταθεί απέναντι στα πάντα και να φωνάξει ότι δεν έπεσε, ότι είναι ακόμα ζωντανός και ότι τίποτα δεν μπορεί να τον σταματήσει∙ και μαζί, στον ροζιασμένο και στρεβλό του κορμό, τα σημάδια από το κόστος που έχει το πείσμα αυτό.
