Υπάρχει άραγε κανείς που δεν ξέρει τις ανθισμένες κερασιές; Είναι ένα από τα πιο πολυδιαφημισμένα στοιχεία του ιαπωνικού πολιτισμού, τόσο από τους Ιάπωνες όσο και από τους επισκέπτες της χώρας, είναι φορτισμένες με όλων των ειδών τις αισθητικές, ιδεολογικές ή φιλοσοφικές σημασίες και το λουλούδι τους είναι ίσως μαζί με το Φούτζι (και, τώρα πια και με την Κίτι-τσαν ή «Hello Kitty») το πιο διαδεδομένο μοτίβο σε οτιδήποτε παράγεται στα ιαπωνικά νησιά. Όπως όμως συχνά συμβαίνει στην ιδιότροπη αυτή κουλτούρα, για τους ίδιους τους Ιάπωνες, ο πραγματικός αγγελιαφόρος της άνοιξης δεν είναι οι κερασιές: είναι οι συγγενικές τους δαμασκηνιές (ή «ιαπωνικές βερικοκιές» –το «Prunus mume» αποδίδεται εξίσου συχνά σαν «κινεζικό δαμάσκηνο» και σαν «ιαπωνικό βερίκοκο»), τα δέντρα που στα ιαπωνικά ονομάζονται «ούμε» (梅).
Μέχρι και την περίοδο Νάρα (710-794), όταν οι Ιάπωνες αναφέρονταν στην ανθοφορία που σηματοδοτούσε την αρχή της άνοιξης, εννοούσαν σχεδόν αποκλειστικά αυτή της δαμασκηνιάς –στο «Μανγιόσου» (万葉集), την παλιότερη ιαπωνική ποιητική συλλογή, οι αναφορές στις δαμασκηνιές είναι κατά πολύ πολλαπλάσιες από αυτές στις κερασιές. Και αυτό δεν είναι περίεργο δεδομένου ότι η ιδέα του «χανάμι» (花見), της αντίληψης των ανθισμένων δέντρων σαν αντικείμενο αισθητικής απόλαυσης προέρχεται από την Κίνα, ότι οι αριστοκράτες της εποχής αντλούσαν όλες τους τις πολιτισμικές αναφορές από εκεί και ότι οι Κινέζοι χρησιμοποιούσαν γι αυτό το λόγο τις δαμασκηνιές. Και παρότι σιγά-σιγά οι κερασιές άρχισαν να κερδίζουν έδαφος οι δαμασκηνιές παρέμειναν, ιδιαίτερα στα σιντοϊστικά τεμένη και στους σπιτικούς κήπους χάρη στην πεποίθηση ότι κρατούν μακριά τα κακά πνεύματα –αντίστοιχα, ο καρπός τους, το απίστευτα ξινό τουρσί ουμεμπόσι (梅干し) θεωρείται ότι κάνει πολύ καλό στην υγεία).
Προσωπικά δεν κάνω διακρίσεις: παρά τη διαφορά μεταξύ των λουλουδιών τους, οι ανθισμένες δαμασκηνιές δεν υστερούν σε ομορφιά από τις ανθισμένες κερασιές και γιατί να μην έχει κανείς μια ακόμα ευκαιρία να καθίσει κάτω από τα δέντρα να πιει ένα τσάι ή ένα ποτό και να απολαύσει το πρώτο φευγαλέο κλείσιμο του ματιού της άνοιξης μέσα στο χειμώνα (οι δαμασκηνιές προηγούνται των κερασιών και ανθίζουν ενώ η θερμοκρασία βρίσκεται ακόμα στα μονοψήφια νούμερα); Δεν μπορώ ωστόσο να μην εντυπωσιαστώ για μια ακόμα φορά με την πολύσημη φύση του ιαπωνικού μηνύματος: μεγαλόφωνα, «άνοιξη» σημαίνει «ανθισμένες κερασιές» όμως χαμηλόφωνα σημαίνει «ανθισμένες δαμασκηνιές»∙ όποιος καταφέρει να ανιχνεύσει τη διαφορά ίσως αντιληφθεί κάτι περισσότερο για την Ιαπωνία από εμένα και θα χαρώ να μου το πει. Θα με βρει –μέχρι να ανθίσουν οι κερασιές- στον κήπο του Γιουσίμα Τέντζιν, στην κατηφόρα πριν το πάρκο του Ουένο: οι δαμασκηνιές εκεί είναι υπέροχες.
ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΟ ΣΤΗΝ ΚΟΥΖΙΝΑ ΣΑΣ!
