Τένγκου: τα πνεύματα των βουνών

Greecejapan_Tengu
Φωτογραφία © Γρηγόρης Α. Μηλιαρέσης

Κατακόκκινα πρόσωπα με άγρια μάτια, αφύσικα μακριές μύτες, μακριά και ανακατεμένα λευκά μαλλιά, μουστάκια και γένια, ρούχα των μοναχών-ασκητών-σαμάνων γιαμαμπούσι (山伏) της σχολής Σούγκεντο (修験道), ψηλά τσόκαρα γκέτα με ένα μόνο κάθετο «δόντι» που κάνει το περπάτημα (και την ισορροπία) σχεδόν ακροβατικό, φτερά πουλιού (και μερικές φορές κεφάλι κορακιού), απρόβλεπτη διάθεση και συμπεριφορά και βαθιά γνώση ξιφομαχίας και άλλων πολεμικών τεχνών: από όλα τα πλάσματα που κατοικούν στον κόσμο της ιαπωνικής λαϊκής φαντασίας, δεν υπάρχει ίσως πιο χαρακτηριστικό από το τένγκου (天狗), το δασόβιο δαιμόνιο που ζει, κατά κάποιους ακόμα και σήμερα, σε όλα σχεδόν τα βουνά της Ιαπωνίας, μηδέ αυτού του Φούτζι εξαιρουμένου. Και ταυτόχρονα, δεν υπάρχει άλλο πιο αμφιλεγόμενο τόσο ως προς την καταγωγή, όσο και ως προς τις προθέσεις: δάσκαλοι για τους ανθρώπους κάποιων σχολών πολεμικών τεχνών, προσωποποίηση του κακού για κάποιους ιερείς, στρατιώτες του βουδισμού και πολέμιοι των διεφθαρμένων κληρικών για άλλους.

Η προέλευση των τένγκου είναι μια ακόμα σπουδή στην συγκριτική διαδικασία η οποία έχει διαμορφώσει όλη την ιαπωνική λαϊκή παράδοση: κινεζικοί μύθοι (από τους οποίους προέρχεται και η ίδια η ονομασία «τένγκου») που συνδέονται με ιαπωνικούς θρύλους και με αστρονομικά/κοσμολογικά φαινόμενα, αναφορές στο «Νιχόν Σόκι» σε χαρακτήρες από το μύθο της θεάς του ήλιου Αματερασού Ομικάμι (η Άμε νο Ουζούμε νο Μικότο και ο σύζυγός της Σαρουταχίκο Οκάμι με εμφάνιση που αναμφίβολα μοιάζει με τένγκου), ανιμιστικές δοξασίες με κέντρο το πανταχού παρόν στην Ιαπωνία και εντυπωσιακό από κάθε άποψη κοράκι, κάποιες δόσεις από ξενοφοβία (η εμφάνιση και η συμπεριφορά τους θα μπορούσε κάλλιστα να παραπέμπει σε μη-Ιάπωνες), προλήψεις και δεισιδαιμονίες –όλα αυτά, και πολλά ακόμα, έχουν δημιουργήσει αυτό που οι σημερινοί Ιάπωνες αντιλαμβάνονται σαν «τένγκου».

Στην ιστορία της σχολής πολεμικών τεχνών που μελετάω δεν υπάρχουν τένγκου και ομολογώ ότι αισθάνομαι κάπως άσχημα γι αυτό. Ίσως αυτός είναι ο λόγος που ακόμα και τώρα, κάθε φορά που βρίσκομαι σε κάποιο από τα βουνά που θεωρούνται κατοικίες τους, έχω την παράλογη ελπίδα ότι κάποια στιγμή κάποιο από αυτά θα πεταχτεί πίσω από κάποιο δέντρο και θα μου μεταφέρει τη γνώση του γύρω από την τέχνη του ξίφους όπως έκανε ο Σότζομπο με τον Μιναμότο νο Γιοσιτσούνε στο βουνό Κουράμα του Κιότο πριν από 900 χρόνια, ξεκινώντας τη θρυλική σχέση μεταξύ τένγκου και ξιφομαχίας. Μέχρι στιγμής κάτι τέτοιο δεν έχει συμβεί οπότε συνήθως συμβιβάζομαι να παρατηρώ τον τρόπο που αντιδρούν σ’ αυτά οι Ιάπωνες, σχετικοί και άσχετοι με τις πολεμικές τέχνες, έναν τρόπο που φανερώνει μια οικειότητα αποτελούμενη από ίσες δόσεις δέους, φόβου και συμπάθειας και μια αποδοχή του υπερφυσικού μάλλον απροσδόκητη σε μια αναπτυγμένη χώρα. Από την άλλη, όπως το τένγκου δεν είναι οποιοδήποτε υπερφυσικό πλάσμα, έτσι και η Ιαπωνία δεν είναι οποιαδήποτε αναπτυγμένη χώρα…

ENGLISH

 

ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΟ ΣΤΗΝ ΚΟΥΖΙΝΑ ΣΑΣ!ΣΠΙΤΙΚΕΣ ΙΑΠΩΝΙΚΕΣ ΣΥΝΤΑΓΕΣΜπορείτε να το παραγγείλετε εδώ

Γρηγόρης Μηλιαρέσης
Γρηγόρης Μηλιαρέσης
Δημοσιογράφος και μεταφραστής. Έχει συνεργαστεί με πλειάδα εφημερίδων, περιοδικών (τόσο του γενικού όσο και του ειδικού τύπου) και εκδοτικών οίκων και με ειδίκευση στο Ίντερνετ, τις πολεμικές τέχνες και την Ιαπωνία όπου και ζει τα τελευταία χρόνια. Από το 2012 μέχρι το 2016 έγραφε την εβδομαδιαία στήλη στο GreeceJapan.com "Γράμματα από έναν αιωρούμενο κόσμο" και το 2020 κυκλοφόρησε το ομότιτλο βιβλίο του. Περισσότερα στη συνέντευξη που είχε δώσει στο GreeceJapan.com.
ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΗΝ ΙΑΠΩΝΙΑ
ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΗΝ ΙΑΠΩΝΙΑ

Ροή άρθρων

spot_img

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

Κανπάι!

Όπως και τα μάνγκα για τα οποία είχα γράψει παλιότερα το σάκε –κατά κόσμον, καθώς στην Ιαπωνία η λέξη που χρησιμοποιείται είναι «νιχόνσου»/日本酒 δηλαδή...

Μια γιορτή για έναν επαναστάτη

Η συνειδητοποίηση ότι το Σάντζα Ματσούρι της Ασακούσα δε συγκαταλέγεται στα «Τρία Μεγάλα Σιντοϊστικά Πανηγύρια του Έντο» ήταν πολύ σκληρή για κάποιον όπως ο...

8-9-3

Στην παραδοσιακή ιαπωνική εκδοχή του μπακαρά που λέγεται «όιτσο-κάμπου» (おいちょかぶ) το χειρότερο φύλλο είναι να τραβήξεις 3 αν έχεις ήδη στο χέρι ένα 8...

Τέλειες καταιγίδες

Μετά τους σεισμούς, το φυσικό φαινόμενο που προκαλεί την ανησυχία των εκτός Ιαπωνίας φίλων και γνωστών όσων ζουν εδώ είναι οι τυφώνες –ιδιαίτερα όσοι...

July morning

Τα τελευταία πέντε χρόνια, κάθε χρόνο στις 22 Ιουλίου, κάνω πάντα το ίδιο πράγμα: πηγαίνω στο Σιντζούκου, αγοράζω ένα τσάι από τον αυτόματο πωλητή...

Το πρόβλημα με το σούσι

Δεν είναι η γεύση. Αν τα κομμάτια του ψαριού έχουν διαλεχτεί σωστά –και αν ο ιταμάε (板前), ο μάγειρας, ξέρει τη δουλειά του, θα...

Too old to rock ‘n’ roll

Βρέθηκα στο Σούγκαμο του Δήμου Τοσίμα πριν από τέσσερα χρόνια και ο συνδυασμός του καιρού (βαρύς φθινοπωρινός), της ώρας (αργά το απόγευμα) και του...

Μέσα στον κύκλο

Στο χάρτη, μοιάζει στριμωγμένο ανάμεσα στον ιστορικό κόμβο της γέφυρας Νιχόν-μπάσι και στην τάφρο που περιβάλλει τον κήπο των αυτοκρατορικών ανακτόρων∙  για τα δεδομένα...

Σάιγκο-σαν, Σάιγκο-σαν

Στη Σιμπούγια είναι ένας σκύλος, ο Χατσίκο και στο Ροπόνγκι μια αράχνη, η Μαμάν∙ οι σύγχρονοι Τοκιοΐτες έχουν ομολογουμένως περίεργα γούστα όταν επιλέγουν αγάλματα-σημεία...

Τακεούτσι

Κάποιοι θεωρούν ότι είναι το πεύκο –και τα χαρακτηριστικά ιαπωνικά πεύκα, ιδιαίτερα όταν γίνονται μπονσάι, τα πασίγνωστα δέντρα-νάνοι/γλυπτά σίγουρα παραπέμπουν αμέσως στην Ιαπωνία, εξ...

Το λιοντάρι που χορεύει

Η επίσημη μετάφρασή του είναι σαφής: «σίσι» (獅子) σημαίνει «λιοντάρι» και το θέμα λήγει εκεί. Όμως δε λήγει εκεί καθώς αφενός το λιοντάρι που...

Και έσονται οι δύο εις σάρκα μία

Όποτε κάνω τον (ανεπίσημο) ξεναγό σε φίλους ή γνωστούς που έρχονται στην Ιαπωνία, φροντίζω πάντοτε να συμπεριλάβω στην ξενάγηση και μια βόλτα στο Ασακούσα...