Για την έννοια της τέχνης, τη σύνδεση της με τον κόσμο της οικονομίας και του marketing, αλλά και τους συμβολισμούς που περιέχονται στην τελευταία του ταινία Ο Αχιλλέας και η χελώνα, μίλησε ο Ιάπωνας ηθοποιός και σκηνοθέτης Τακέσι Κιτάνο, στη συνέντευξη Τύπου που έδωσε την Τετάρτη 19 Νοεμβρίου στην Αποθήκη Γ’, στο Λιμάνι στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης.
Η διευθύντρια του Φεστιβάλ Δέσποινα Μουζάκη χαρακτήρισε τον Τακέσι Κιτάνο ως γνήσιο κινηματογραφιστή και πρόσθεσε: «Βρίσκεται σε μια πορεία συνεχούς εξέλιξης και επαναπροσδιορισμού. Διανύει την πιο δημιουργική φάση της καριέρας του και συμπυκνώνει τη δική του άποψη για τη ζωή και την τέχνη. Στην τελευταία του ταινία ολοκληρώνει την τριλογία του με θέμα τη διαδικασία της δημιουργίας και μετατρέπει την ιδέα της αποτυχίας σε ακόμη μια επιτυχημένη ιστορία».
Τον λόγο πήρε αμέσως μετά ο πρόεδρος του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης Γιώργος Χωραφάς, σημειώνοντας χαρακτηριστικά: «Ο Τακέσι Κιτάνο είναι για μένα ο απόλυτος δάσκαλος. Είναι ένας πραγματικός σταρ, ο οποίος αντί να πουλά το ίδιο προϊόν σε νέα συσκευασία, βρίσκει να κάνει κάτι νέο αιφνιδιάζοντάς μας».
Μιλώντας για την νέα του ταινία, Ο Αχιλλέας και η Χελώνα, ο Τακέσι Κιτάνο αναφέρθηκε στο συμβολισμό του παράδοξου του Ζήνωνα και στη μάταια προσπάθεια του ήρωα του να αγγίξει την επιτυχία και την αναγνώριση. «Το παράδοξο του Ζήνωνα δεν αναφέρεται μόνο στην τέχνη, αλλά και στις ανθρώπινες σχέσεις και τα διλήμματα που αντιμετωπίζουμε στην καθημερινότητα μας. Η σχέση του Αχιλλέα και της χελώνας παραπέμπει στη σχέση ανάμεσα στο να επιδίδεσαι σε μια ανούσια αναζήτηση, αντί να εκτιμάς αυτό που πραγματικά μπορείς να αποκτήσεις στη ζωή. Αυτό εφαρμόζεται και στον κινηματογράφο. Αν μόνο θεωρητικολογείς για τον κινηματογράφο χωρίς να έχεις πατήσει το πόδι σου στο πλατό, αντιμετωπίζεις ανάλογες καταστάσεις», σημείωσε ο Τακέσι Κιτάνο.
Στην ερώτηση εάν μετά την ολοκλήρωση της τριλογίας του πάνω στην καλλιτεχνική δημιουργία (Takeshi’s, Glory to the Filmmaker, Ο Αχιλλέας και η Χελώνα), βρήκε τις απαντήσεις που έψαχνε, ο Ιάπωνας σκηνοθέτης σχολίασε: «Στην πορεία των πραγμάτων μπορεί να γίνεις άπληστος και να ζητάς περισσότερα. Μέσα από την ταινία, Ο Αχιλλέας και η χελώνα, κατάλαβα ότι μου είναι αρκετή η συμμετοχή σε αυτή την «απασχόληση πολυτελείας» που λέγεται τέχνη. Η αναγνώριση από τους κριτικούς έρχεται δεύτερη, η διαδικασία της καλλιτεχνικής δημιουργίας είναι αυτή που έχει σημασία».
Στη συνέχεια ο Τακέσι Κιτάνο εξέφρασε την ανησυχία του για την σημερινή εμπορευματοποίηση της τέχνης: «Σήμερα η αξία ενός έργου τέχνης “κατασκευάζεται” από τη διαφήμιση, το marketing και γενικότερα την προβολή του στην παγκόσμια αγορά», επεσήμανε ο δημιουργός. Σε ερώτηση αναφορικά με την παραγωγή και την προώθηση των δικών του ταινιών, το λόγο πήρε ο παραγωγός του Τακέσι Κιτάνο, Μασαγιούκι Μόρι, ο οποίος τόνισε: «Το σημαντικό για εμάς είναι η διαμόρφωση ενός ιδανικού περιβάλλοντος για τον καλλιτέχνη. Συμφωνούμε ότι πρέπει να έχουμε κέρδη από την παραγωγή μιας ταινίας, αλλά παράλληλα σεβόμαστε αυτό που θέλει ο κινηματογραφιστής».
Σχολιάζοντας την κατάσταση που παρουσιάζει η ιαπωνική τηλεόραση, ο Τακέσι Κιτάνο παραδέχτηκε ότι του αναλογεί ένα σημαντικό μερίδιο ευθύνης: «Η κατάσταση στην ιαπωνική τηλεόραση είναι πολύ άσχημη. Σε αντίθεση με τα μεγάλα τηλεοπτικά δίκτυα του εξωτερικού, τα ιαπωνικά κανάλια δεν ενδιαφέρονται να δημιουργήσουν καινούργια προγράμματα. Αναπαράγουν παρόμοια προϊόντα εδώ και χρόνια. Στενοχωριέμαι διότι έχω και εγώ ευθύνη. Το τηλεοπτικό πρόγραμμα Το Κάστρο του Τακέσι ίσως λειτούργησε ως πρότυπο για τα σημερινά προγράμματα ποικίλης ύλης. Δεν διαμαρτύρομαι για την κατάσταση της ιαπωνικής τηλεόρασης, διότι ξεκίνησε εν μέρει από τα δικά μου προγράμματα».
MASTERCLASS
«Η τέχνη ως δημιουργική διαδικασία δεν έχει σχέση με την τέχνη ως καταναλωτικό προιόν. Σήμερα, ωστόσο, το περισσότερο βάρος πέφτει στις κριτικές, στις δημόσιες σχέσεις, στους dealers. Η κατάσταση έχει ξεφύγει από τα χέρια του καλλιτέχνη». Η διαπίστωση ανήκει στον Τακέσι Κιτάνο, έναν από τους σημαντικότερους σύγχρονους ιάπωνες σκηνοθέτες, ο οποίος στο masterclass που έδωσε την Τετάρτη 19 Νοεμβρίου στην αίθουσα Τζον Κασσαβέτης, στο πλαίσιο του 49ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, μίλησε για τις ταινίες του, για τη ζωγραφική, αλλά και για τους φοιτητές του.
Συντονιστής ήταν ο Tony Rayns, κριτικός κινηματογράφου, ειδικός στον ασιατικό κινηματογράφο. Κατά τη διάρκεια του masterclass προβλήθηκε η ταινία μικρού μήκους του Κιτάνο Οne fine day, ένα από τα φιλμάκια του επετειακού Chacun son cinema των Καννών.
«Έχουμε μαζί μας έναν πολυτάλαντο σκηνοθέτη, μια κορυφαία προσωπικότητα του σινεμά, που συνδέει με τη δική του ιδιαίτερη ματιά την ποίηση με τη βία, το χιούμορ με το δράμα. Ο Τακέσι Κιτάνο εφηύρε από την αρχή το σινεμά αλλά και την ίδια του την περσόνα και βρίσκεται σήμερα στην πιο ώριμη περίοδο της καριέρας του», ανέφερε στο χαιρετισμό της η διευθύντρια του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, Δέσποινα Μουζάκη.
«Οι πιο δημοφιλείς ταινίες μου είναι ταινίες δράσης ή αρχετυπικά δράματα, όμως δεν μπορώ να επαναλαμβάνω τον εαυτό μου. Σε αυτό το φιλμ πέθανα ως καλλιτέχνης, με την επόμενη θα αναγεννηθώ», σχολίασε ο Τακέσι Κιτάνο για την τελευταία ταινία του Ο Αχιλλέας και η χελώνα. Η ταινία αφηγείται την ιστορία ενός ζωγράφου που αποζητά την αναγνώριση, ενώ οι πίνακες του ήρωα είναι πρωτότυπα έργα του Κιτάνο, ο οποίος, όπως είπε, προσπαθεί συνειδητά να παραμείνει ερασιτέχνης ζωγράφος.
«Δε θέλω να ζωγραφίσω το πορτρέτο ενός αποτυχημένου καλλιτέχνη», εξήγησε όταν ρωτήθηκε γιατί ένιωσε την ανάγκη να ασχοληθεί με την καλλιτεχνική αποτυχία. «Θέλω να δείξω τον εσωτερικό διάλογο για την τέχνη και την καλλιτεχνική δημιουργία. Η τέχνη είναι κάτι τρομακτικό, “επιμολύνει” τον περίγυρο του καλλιτέχνη και μπορεί να έχει καταστροφικά αποτελέσματα».
Ο ίδιος ο Κιτάνο βρέθηκε αντιμέτωπος με την αποτυχία: «Τελειώνοντας τη Sonatina είχα πλέον φανατικούς φίλους στη Δύση, αλλά στην Ιαπωνία είχα σημειώσει παταγώδη εισπρακτική αποτυχία. Σκεφτόμουν ότι ίσως να μην έχω ταλέντο. Ακολούθησαν προσκλήσεις σε φεστιβάλ του εξωτερικού και εκεί είδα ότι οι ταινίες μου άρεσαν. Στην Ιαπωνία το κοινό με είχε χαρακτηρίσει ως έναν κωμικό της τηλεόρασης που γυρίζει ταινίες για την πλάκα του. Μετά τα Πυροτεχνήματα έγινα ξαφνικά… δάσκαλος».
Τα τελευταία χρόνια ο Τακέσι Κιτάνο διδάσκει στη σχολή κινηματογράφου του Πανεπιστημίου Τεχνών του Τόκιο. «Δεν μπορείς να πεις αυτό που κάνω διδασκαλία γιατί δεν μπορεί να διδάξει κανείς το πως κάνει ταινίες. Βγαίνω με τους φοιτητές μου για φαγητό, για ποτό, συζητάμε, περνάμε καλά», σχολίασε σχετικά.
Ο Τακέσι Κιτάνο ρωτήθηκε και για τη σχέση του με τη γιαπωνέζικη μαφία, συχνό θέμα των ταινιών του. Μάλιστα, όπως σχολίασε ο Tony Rayns, κάποιοι θεωρούν και τον ίδιο μέλος της! «Δούλευα σε εργατική γειτονιά και πολλοί φίλοι μου από εκεί έγιναν μέλη της Γιάκουζα και βρήκαν τραγικό θάνατο. Είναι δύσκολο να αποτυπώσεις στον κινηματογράφο την πραγματική εικόνα του χώρου και δεν θα ήθελα να με εκτελέσουν παλιοί φίλοι επειδή έκανα την ιστορία τους ταινία», είπε αστειευόμενος ο σκηνοθέτης.
Σε ερώτηση σχετικά με τα αυτοβιογραφικά στοιχεία των ταινιών του, ο Κιτάνο ανέφερε: «Μετά από τόσα χρόνια στην τηλεόραση, έχω γνωρίσει πολύ ενδιαφέροντες ανθρώπους εκτός του κινηματογραφικού χώρου. Χωρίς να το καταλάβω αυτή η εμπειρία συσσωρεύεται ως γνώση και ενδεχομένως όταν αναζητώ κάποια στοιχεία να αντλώ από αυτήν».
Ανήσυχος δημιουργός, ο Τακέσι Κιτάνο δεν φαίνεται να βασίζεται στις δοκιμασμένες συνταγές. «Είχα βαρεθεί τα σταθερά μονοπλάνα, γι’ αυτό δοκίμασα τις πανοραμικές λήψεις, αλλά σιγά σιγά το βαριέμαι κι αυτό». «Είδαμε πίνακες σε στιλ Άντι Γουόρχολ, να περιμένουμε και ταινίες τέτοιου τύπου;» τον ρώτησε ο Tony Rayns, για να λάβει ως απάντηση το αινιγματικό χαμόγελο του Ιάπωνα σκηνοθέτη.
Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης
