Είμαι απολύτως σίγουρος ότι κανείς από όλους όσους ονειρεύονται την Ιαπωνία των σπιτιών με τα τατάμι, τις συρόμενες πόρτες και τα παράθυρα με το χαρτί και τα ξύλινα τετραγωνάκια δεν μπορεί να διανοηθεί ότι πριν από 60 χρόνια ένα μεγάλο κομμάτι της ιαπωνικής κοινωνίας λαχταρούσε να ζήσει σε ένα τετράγωνο διαμέρισμα με ξύλινα πατώματα σε ένα κτήριο φτιαγμένο από μπετόν που θυμίζει τις εργατικές κατοικίες της Σοβιετικής Ένωσης και τις απομιμήσεις τους στις βιομηχανικές -και συχνά υποβαθμισμένες- περιοχές των δυτικών μεγαλουπόλεων. Όμως είναι αλήθεια: η επιτακτική ανάγκη για νέες κατοικίες που έφερε μαζί του το τέλος του πολέμου υπήρξε η κινητήρια δύναμη για την εξάπλωση ενός φαινομένου που είχε ξεκινήσει μετά τον μεγάλο σεισμό του 1923, παραδόξως σε μερικές από τις πολύ “καλές” περιοχές του σύγχρονου Τόκιο όπως είναι η Αογιάμα. Ακόμα και σήμερα, οι Ιάπωνες άνω των 40 θυμούνται, συχνά με νοσταλγία, τα “ντάντσι” (団地), τα δημόσια κτιριακά συγκροτήματα που δεν έδωσαν απλώς λύση στο πρόβλημα εκατομμυρίων αστέγων και εσωτερικών μεταναστών αλλά πρακτικά άλλαξαν τη νοοτροπία όλης της ιαπωνικής κοινωνίας.
Αν τα δει κανείς με τα σημερινά δεδομένα, τα συγκροτήματα αυτά και τα διαμερίσματα που τα αποτελούν, μοιάζουν κλειστοφοβικά, αναχρονιστικά και ελάχιστα πρακτικά -και εν πολλοίς είναι. Όμως για τη γενιά που μεγάλωσε μετά τον πόλεμο ήταν η πρώτη ευκαιρία για ένα σύγχρονο ιδιόκτητο σπίτι (τα διαχειρίζονταν το κράτος και οι δήμοι και τα παραχωρούσαν για αγορά ή ενοικίαση σε οικογένειες με χαμηλό εισόδημα -ενίοτε η ζήτηση ήταν τόσο μεγάλη που η παραχώρηση γινόταν μέσω κλήρωσης) στα προάστια του Τόκιο, της Γιοκοχάμα και των άλλων μεγάλων πόλεων, φτιαγμένο από ανθεκτικά υλικά και ικανό να υποστηρίξει έναν τρόπο ζωής με τραπέζια, καρέκλες, κρεβάτια, ηλεκτρικές συσκευές, τουαλέτες με κανονικά καζανάκια, μπάνιο και κουζίνες με ρεύμα και γκάζι. Η βασική μονάδα, το “2DK” δηλαδή κουζίνα-τραπεζαρία και δύο δωμάτια, μπορεί να ήταν μικρή (και δεδομένου του αριθμού διαμερισμάτων σε ένα ντάντσι, συχνά πολύ μικρή) όμως ήταν αρκετά μεγάλη για να στεγάσει τα όνειρα εκατομμυρίων ανθρώπων που δεν είχαν άλλη εναλλακτική λύση από το να μετακομίσουν στις πόλεις. Χάρη στα ντάντσι, το στεγαστικό πρόβλημα που αντιμετώπιζε το 20% του ιαπωνικού λαού στις αρχές της δεκαετίας του 1950, είχε λυθεί εντελώς σε λιγότερα από 20 χρόνια.
Η πρώτη εκείνη γενιά, οι “ντάντσι-ζόκου” (団地族) ή “φυλή των ντάντσι” έχει γεράσει αρκετά ώστε ορισμένα χαρακτηριστικά των κτηρίων, όπως η έλλειψη ασανσέρ, να τη δυσκολεύουν ενώ η ευμάρεια των δεκαετιών 1970-1980 βοήθησε τους απογόνους της να φύγουν από αυτά και να αγοράσουν μονοκατοικίες σε καλύτερα προάστια· επιπλέον το σχέδιο περί ενίσχυσης των κοινωνικών σχέσεων και εξομάλυνσης των κοινωνικών ανισοτήτων μάλλον δε λειτούργησε όπως ήθελαν οι εμπνευστές τους: τα ντάντσι μάλλον βοήθησαν τους ήδη εσωστρεφείς Ιάπωνες να προστατέψουν ακόμα περισσότερο την ιδιωτική τους ζωή, ενώ όπου δημιουργήθηκαν μικρό-κοινότητες, λειτούργησαν περισσότερο σαν μέσα εξάπλωσης του μεταπολεμικού καταναλωτισμού και διατήρησης των ιεραρχικών σχέσεων τόσο εντός των συγκροτημάτων όσο και σε σχέση με τους κατοίκους των περιοχών οι οποίες τα περιέβαλαν. Θα ήταν όμως λάθος να θεωρήσει κανείς ότι τα ντάντσι πέθαναν. Όχι μόνο επειδή νεώτερα και με πολύ περισσότερες παροχές φτιάχνονται ακόμα, ούτε επειδή τα παλιά αντιμετωπίζονται πια σαν μια καλή, φτηνή λύση από πολλούς νέους Ιάπωνες. Αλλά κυρίως επειδή οι αλλαγές που προκάλεσαν στη νοοτροπία ρίζωσαν και διαμορφώνουν ακόμα την κοινωνία της Ιαπωνίας -αν το έθιμο επέτρεπε μια εποχή να παίρνει την ονομασία της από άλλους παράγοντες πέρα από τον εκάστοτε αυτοκράτορα, η εικοσαετία 1950-1970 θα ονομαζόταν σίγουρα “Περίοδος Ντάντσι”.
