Σημάδια πάνω στο χαρτί

Greecejapan_Shodo
Φωτογραφία © Γρηγόρης Α. Μηλιαρέσης

«Τέσσερις θησαυροί» –το συμπαγές μελάνι, το πινέλο, το χαρτί και η πέτρα στην οποία το μελάνι τρίβεται και ανακατεύεται με νερό για να δημιουργηθεί το μαύρο ζουμί που θα χρησιμοποιηθεί για τη γραφή- και «οκτώ αρχές της αιωνιότητας» –η «παράξενη πέτρα» (怪石), το «τραπέζι από νεφρίτη» (玉案), η «σιδερένια κολώνα» (鐵柱), η «δαγκάνα του καβουριού» (蟹爪), το «δόντι της τίγρης» (虎牙), το «κέρατο του ρινόκερου» (犀角), το «ράμφισμα του πουλιού» (鳥啄) και η «χρυσή λεπίδα» (金刀)∙ οι Κινέζοι ήταν ιδιαίτερα ευφάνταστοι όταν έβαζαν τις βάσεις για τη γραφή ιδεογραμμάτων με μελάνι πριν από δεκαοκτώ αιώνες. Και όπως συνέβη πολλές φορές στην ιαπωνική ιστορία, όλα τα παραπάνω μεταφέρθηκαν σχεδόν αυτούσια στην Ιαπωνία μαζί με τα ίδια τα ιδεογράμματα –που ακόμα και σήμερα αποκαλούνται «κάντζι» (漢字), δηλαδή «κινεζικά γράμματα»- για να δημιουργηθεί αυτό που λέγεται «σόντο» (書道), ο «δρόμος του πινέλου» ή «ιαπωνική καλλιγραφία».

Οι περισσότεροι σημερινοί Ιάπωνες δεν ξέρουν καλλιγραφία –μαθαίνουν τις βάσεις της στο δημοτικό όμως στο γυμνάσιο η προτεραιότητα μεταφέρεται στο απάνθρωπο και παράλογο σύστημα εισαγωγής στο πανεπιστήμιο και η καλλιγραφία υποβιβάζεται σε μια επιλεκτική δραστηριότητα όπως η μουσική ή κάποια σπορ (μεταξύ των οποίων, και σε πείσμα των ρομαντικών ξένων, οι πολεμικές τέχνες). Αν επαν-ανακαλυφθεί, για τους περισσότερους αυτό θα συμβεί πολλά χρόνια μετά, όταν θα πλησιάζει η σύνταξη, θα συνειδητοποιήσουν ότι χρειάζονται κάτι για να γεμίσουν το χρόνο τους και θα στραφούν, ίσως, στον κλασσικό τους πολιτισμό∙ ως τότε, θα παραμείνει ένα πολύ ειδικό χόμπι συνήθως ατόμων που θεωρούνται «εκκεντρικά». Και όχι αδικαιολόγητα αφού η εμπλοκή με το σόντο περιλαμβάνει χιλιάδες ώρες επανάληψης των βασικών οκτώ γραμμών που αποτελούν το ιδεόγραμμα «永» («αιωνιότητα»), αμέτρητα φύλλα χαρτί και εκμάθηση άπειρων πληροφοριών σχετικά με τα πινέλα, το χαρτί, το μελάνι και τα κινεζικά κλασσικά κείμενα.

Αυτό δε σημαίνει ότι η γνώση καλλιγραφίας δεν εκτιμάται από την πλειονότητα του κόσμου. Όπως και στη Δύση, η δυνατότητα να γράφει κανείς καλά, αυτό που στα αγγλικά αποκαλείται «penmanship» και στα ιαπωνικά «σούτζι» (習字) εξακολουθεί να θεωρείται στην Ιαπωνία χαρακτηριστικό του «μπούντζιν» (文人), του καλλιεργημένου και μορφωμένου ανθρώπου. Ακόμα και αν αυτός που γράφει δεν έχει περάσει στην κορυφαία φάση του σόντο, εκεί όπου η γραφή μετατρέπεται σε ζωγραφική, οι φόρμες σπάνε και ο καλλιγράφος μεταμορφώνεται σε καλλιτέχνη που δε γράφει απλώς τα ιδεογράμματα αλλά αποδίδει το νόημά τους με πινελιές συχνά ακατάληπτες ακόμα και στους ίδιους του Ιάπωνες, η ισορροπία, η ροή και η ακρίβεια είναι ορατά σε όλους και σχολιάζονται πάντα ευμενώς και με θαυμασμό. Πιθανότατα επειδή οι Ιάπωνες αντιλαμβάνονται περισσότερο από κάθε άλλον πόση προσπάθεια έχει καταβάλλει ο καλλιγράφος για να τηρήσει τα κάτα της γραφής –και πόσο εύκολο είναι ένα κείμενο των χιλίων ιδεογραμμάτων να χαλάσει από μια λάθος τελευταία πινελιά.

ENGLISH

 

ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΟ ΣΤΗΝ ΚΟΥΖΙΝΑ ΣΑΣ!ΣΠΙΤΙΚΕΣ ΙΑΠΩΝΙΚΕΣ ΣΥΝΤΑΓΕΣΜπορείτε να το παραγγείλετε εδώ

Γρηγόρης Μηλιαρέσης
Γρηγόρης Μηλιαρέσης
Δημοσιογράφος και μεταφραστής. Έχει συνεργαστεί με πλειάδα εφημερίδων, περιοδικών (τόσο του γενικού όσο και του ειδικού τύπου) και εκδοτικών οίκων και με ειδίκευση στο Ίντερνετ, τις πολεμικές τέχνες και την Ιαπωνία όπου και ζει τα τελευταία χρόνια. Από το 2012 μέχρι το 2016 έγραφε την εβδομαδιαία στήλη στο GreeceJapan.com "Γράμματα από έναν αιωρούμενο κόσμο" και το 2020 κυκλοφόρησε το ομότιτλο βιβλίο του. Περισσότερα στη συνέντευξη που είχε δώσει στο GreeceJapan.com.
ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΗΝ ΙΑΠΩΝΙΑ
ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΗΝ ΙΑΠΩΝΙΑ

Ροή άρθρων

spot_img

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

Άνθη του καλού

Έγραφα την προηγούμενη εβδομάδα πόσο μοναδικά μπορεί να είναι τα σύμβολα όμως εξίσου ενδιαφέρον είναι και το αντίθετο: πόσο συχνά συναντιούνται πάνω από τα...

Οι βασίλισσες της Ακιχαμπάρα

Τις έχουν αποκαλέσει κάτι παραπάνω από συγκρότημα: κοινωνικό φαινόμενο. Και μάλλον θα συμφωνήσω καθώς είναι πολύ δύσκολο να κάνει κανείς έστω και μια απλή...

8-9-3

Στην παραδοσιακή ιαπωνική εκδοχή του μπακαρά που λέγεται «όιτσο-κάμπου» (おいちょかぶ) το χειρότερο φύλλο είναι να τραβήξεις 3 αν έχεις ήδη στο χέρι ένα 8...

Εκλογές; Α, ήρθε το καλοκαίρι;

Για όποιον έχει ζήσει, όπως εγώ, τις ελληνικές προεκλογικές εκστρατείες των δεκαετιών 1970-1980, της εποχής του Κωνσταντίνου Καραμανλή και του Ανδρέα Παπανδρέου, των τεράστιων...

Συνύπαρξη

Στον χώρο της υψηλής τεχνολογίας και ειδικά στο κομμάτι του που σχετίζεται με το ντιζάιν, θεωρείται κοινός τόπος ότι η δημοτικότητα των προϊόντων της...

Γκαϊτζίν-σαν

Πρέπει να είμαι τυχερός –αν και εξακολουθώ να επιμένω ότι είναι λιγότερο θέμα τύχης και περισσότερο επιλογών: δεν έχω υποστεί πολιτισμικό σοκ ζώντας στην...

Ο ήχος του ανέμου

Εμφανίζονται μόλις περάσει η περίοδος των βροχών -η τυπική καθώς, και σε πείσμα των ιαπωνικών κλισέ, η περίοδος των βροχών στην Ιαπωνία κρατάει 365...

Η ζωή σε δυο τροχούς

Τα ποδήλατα απαγορεύεται να κυκλοφορούν πάνω στα πεζοδρόμια –αλλά τα ποδήλατα κυκλοφορούν σχεδόν αποκλειστικά στα πεζοδρόμια, συχνά κατόπιν παρότρυνσης της αστυνομίας. Οι ποδηλάτες πρέπει...

Χορός ως το τέλος του καλοκαιριού

Οι πηγές δε συμφωνούν ως προς την ακριβή προέλευσή του· συμφωνούν για τον τόπο γέννησής του (είναι ο νομός Τοκουσίμα στο νησί Σικόκου), αλλά...

Στην κουζίνα

Σε ένα χρόνο και κάτι από σήμερα, μια μεγάλη αλλαγή πρόκειται να σημειωθεί στο αστικό τοπίο μίας από τις δημοφιλέστερες (και την ακριβότερη) περιοχές...

Τι γεύση έχει ένα σοκάκι;

Οι συμπατριώτες μου με εκπλήσσουν συχνά με την αφέλειά τους περίπου όσο και οι Ιάπωνες: όπως και οι τελευταίοι, οι πρώτοι θεωρούν (αν και...

Με καλέσατε κύριε;

Σε πείσμα όσων υποστηρίζουν ότι η σύγχρονη-ποπ κουλτούρα είναι πολύ πιο ρηχή από την κλασική, η λέξη-έννοια «μόε» (萌え) αψηφά κάθε εύκολο ορισμό -για...