Πρώτα η πέτρα

Greecejapan_Jankenpon
Φωτογραφία © Γρηγόρης Α. Μηλιαρέσης

Το Ιουάκι της Φουκουσίμα δεν είναι ακριβώς αυτό που θα λέγαμε “πόλος τουριστικής έλξης”· αν δεν ήταν ο τόπος καταγωγής της πεθεράς μου, δε νομίζω ότι θα το είχα επισκεφτεί ποτέ. Και αν δεν το είχα επισκεφτεί δε θα είχα δει έξω από μια πολυκατοικία το γλυπτό της φωτογραφίας: μια ξύλινη απεικόνιση του παιχνιδιού πέτρα-ψαλίδι-χαρτί. Αν και δεν πρόκειται για το πιο σουρεαλιστικό έργο δημόσιας τέχνης που έχω δει στην Ιαπωνία, είναι σαφώς ένα από τα πιο ασυνήθιστα και δίνει ένα μέτρο του πόσο σημαντικό είναι το συγκεκριμένο παιχνίδι στην ιαπωνική κουλτούρα. Για τους Ιάπωνες κάθε ηλικίας, το “τζάνκεν” (じゃんけん) είναι ο ευκολότερος τρόπος για τη δίκαια λήψη των μικρών αποφάσεων από τις οποίες είναι γεμάτη η καθημερινή ζωή –ποιος θα πάρει το τελευταίο κομμάτι πίτσα, αν θα πάμε για τέμπουρα ή ράμεν ή αν θα διαλέξουμε τη μια ή την άλλη ταινία στο πρόγραμμα της τηλεόρασης.

Παρά τη φαινομενική ασημαντότητά του, το τζάνκεν έχει μια μακρά ιστορία στην Ασία, μια ιστορία που ξεκινάει από την Κίνα ίσως και 2000 χρόνια πριν και που περιλαμβάνει μια σειρά από παρόμοια παιχνίδια με τρεις χειρονομίες τα οποία λέγονται συλλήβδην “σανσουκούμι κεν” (三すくみ拳)· όσοι έχουν βρεθεί σε οζασίκι (お座敷), τα δείπνα στα οποία την ψυχαγωγία αναλαμβάνουν οι γκέισα έχουν δει μια ακόμα κάπως πιο θεατρική παραλλαγή τους, το “κιτσούνε κεν” (狐拳) όπου η τριάδα είναι “κυνηγός”, “αλεπού” και “αρχηγός του χωριού”. Αν και κανείς δεν είναι σίγουρος σχετικά με το ποια ήταν η λειτουργικότητά τους στην αρχαία Κίνα, οι Ιάπωνες τα βρήκαν απολύτως κατάλληλα για να συνοδεύσουν το ποτό και την ευρύτερη “ψυχαγωγία” των οίκων ανοχής, αρχικά στο Ναγκασάκι, το σημείο επαφής της Ιαπωνίας με τον έξω κόσμο και μετά στην Οσάκα, το Κιότο και το Έντο. Από εκεί, η διάδοσή τους στην υπόλοιπη κοινωνία ήταν μάλλον θέμα χρόνου.

Πώς το παιχνίδι πέρασε από την Ασία στη Δύση είναι επίσης εν πολλοίς άγνωστο –προσωπικά πιθανολογώ ότι ήταν μέρος της “ανακάλυψης” της Άπω Ανατολής στα τέλη του 19ου αιώνα όμως για να είμαι ειλικρινής δε με απασχολεί και ιδιαίτερα. Και αυτό επειδή στις δυτικές κοινωνίες δεν κατάφερε να ξεφύγει από την επικράτεια των παιδιών και των εφήβων· στην Ιαπωνία αντίθετα, έγινε μια από τις καθημερινές μικρές τελετουργίες σχεδόν όλων και λίγα θεάματα βρίσκω πιο διασκεδαστικά από αυτό μιας ομάδας υπαλλήλων γραφείου με κοστούμια και γραβάτες ή μιας παρέας τρέντι κοριτσιών με βραδινά ρούχα και ψηλά τακούνια να στέκονται σε κύκλο (το τζάνκεν στην Ιαπωνία δεν είναι απαραίτητα κάτι που αφορά μόνο δύο άτομα) και να επιδίδονται σε ένα παιχνίδι άμεσης δημοκρατίας με τη βοήθεια της τύχης, εξασφαλίζοντας έτσι ότι κανείς δε θα παραπονεθεί για το αποτέλεσμα. Την προηγούμενη εβδομάδα –και από μια άποψη, τα τελευταία τέσσερα χρόνια- έγραφα για το “ουά” (和), την ιαπωνική αντίληψη περί αρμονίας· το τζάνκεν είναι μια από τις πιο χαριτωμένες πρακτικές εφαρμογές του.

ENGLISH

Γρηγόρης Μηλιαρέσης
Γρηγόρης Μηλιαρέσης
Δημοσιογράφος και μεταφραστής. Έχει συνεργαστεί με πλειάδα εφημερίδων, περιοδικών (τόσο του γενικού όσο και του ειδικού τύπου) και εκδοτικών οίκων και με ειδίκευση στο Ίντερνετ, τις πολεμικές τέχνες και την Ιαπωνία όπου και ζει τα τελευταία χρόνια. Από το 2012 μέχρι το 2016 έγραφε την εβδομαδιαία στήλη στο GreeceJapan.com "Γράμματα από έναν αιωρούμενο κόσμο" και το 2020 κυκλοφόρησε το ομότιτλο βιβλίο του. Περισσότερα στη συνέντευξη που είχε δώσει στο GreeceJapan.com.

Η αναδημοσίευση περιεχομένου του GreeceJapan.com (φωτογραφιών, κειμένου, γραφικών) δεν επιτρέπεται χωρίς την εκ των προτέρων έγγραφη άδεια του GreeceJapan.com

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

Πρόσφατα