Ήταν στην πρώτη εκδρομή που το Πανεπιστήμιο του Τόκυο οργάνωσε για τους μεταπτυχιακούς του, στην περιοχή του Χακονέ, το 1979. Χειμώνας, στα ρείθρα των δρόμων του τουριστικού οικισμού έλιωνε το πρόσφατο χιόνι και το Φούτζι στον κοντινό ορίζοντα έφεγγε πελώριο και ολόλευκο. Εκεί πρωτοείδα τις κούκλες κοκέσι. Κούκλες ξύλινες, που στην αρχική, παραδοσιακή τους μορφή, αποτελούνται από έναν στενόμακρο κύλινδρο για κορμό κι ένα δυσανάλογα μεγάλο, σφαιρικό κεφάλι, όπως είναι στα παιδιά. Απ’ αυτό το χαρακτηριστικό, φαίνεται ότι αρχικά παρίσταναν παιδιά, μάλιστα κορίτσια, και ήταν κούκλες που στο βορρά, στην επαρχία Τόοχοκου, από όπου λέγεται ότι προήλθαν, προορίζονταν για να παίζουν οι μικρές κόρες της οικογένειας. Απλές πινελιές μιάς ναΐβ ζωγραφικής αποδίδουν το αθώο, παιδικό πρόσωπο, που αποτελεί το κύριο γοητευτικό τους στοιχείο. Αυτό το πρόσωπο, το πολύ σε μια ναζιάρικη εκδοχή, διατήρησαν οι κοκέσι, μέχρι σήμερα, που κοντά σ’ αυτή, την παραδοσιακή μορφή, έχουν δημιουργηθεί κι άλλες, με πρόσθετα χέρια, βεντάλιες ή άλλα στοιχεία, όπως εξάλλου κι άλλοι τύποι, όπως η μητέρα, η γκέισα κ.ο.κ. Προτιμώ τις παραδοσιακές κοκέσι, που στη μαγευτική τους απλότητα παραμένουν αυτό που υπήρξαν από την αρχή: ένα από τα προϊόντα του τόσο πλούσιου κόσμου της ιαπωνικής, λαϊκής καλλιτεχνικής δημιουργίας. Ακόμα έχω τις πρώτες κοκέσι, αυτές που αγόρασα τότε στο Χακονέ. Από τότε που ξαπλώθηκε η κατασκευή τους σ’ όλη την Ιαπωνία, κάθε επαρχία έχει το δικό της τύπο, που αντανακλά κάτι από τα δικά της χαρακτηριστικά. Στο Χακονέ πολλές έχουν κατά μήκος του κυλινδρικού κορμού τους ζωγραφισμένα πεσμένα, κιτρινοπράσινα ή κοκκινοπράσινα φύλλα, απ’ αυτά η περιοχή γεμίζει το φθινόπωρο. Είναι ορεινές κούκλες, και μυρίζουν ξύλο, κρύο και πεσμένα φύλλα.
Από τότε μάζεψα κι άλλες. Θα μπορούσε βέβαια κανείς να κάνει μια μεγάλη συλλογή, όπως κάνουν πολλοί που έχουν πάθος για το ιαπωνικό φολκόρ και ειδικά για τις κοκέσι. Ωστόσο, έψαχνα πάντα όχι για τις συχνά καλογυαλισμένες καινούργιες, παρ’ όλο που συχνά κι αυτές διαθέτουν ακατανίκητη γοητεία. Αλλά για τίποτε παλιές, απ’ αυτές που μπορεί να βρει κανείς, αν και σπάνια πιά, σε παλαιοπωλεία, ακόμα και σε παλαιοβιβλιοπωλεία. Κι αυτές δεν είναι πιά φτηνές. Μια μέση, αλλά ζεστή λύση, ήταν οι κοκέσι που εύρισκα σε τίποτε μπαζάαρ, ανάμεσα σε πολλά παιχνίδια, και που είχαν προφανώς χρησιμοποιηθεί από παιδιά που πιά δεν τις χρειάζονταν. Τέτοιες κοκέσι τις θεωρούσα τυχερές που διασώθηκαν, εφόσον σ’ ένα φεστιβάλ, στο Νάρουκο, μαζεύουν και ρίχνουν στην πυρά τις αχρείαστες κοκέσι. Αντανακλούν όλες ένα γεγονός: το παιδί αποτελεί βασική παράμετρο της ιαπωνικής κοινωνίας, πράγμα που, κοντά στις άλλες, της δίνει και μια, νομίζω περισσότερο από αλλού, έντονα ορατή παιδική διάσταση. Τη διάσταση αυτή την αποτελούν εκτός από τα ίδια τα παιδιά, αντικείμενα, υπηρεσίες, βιβλία, ειδικές γιορτές κι ό,τι άλλο μπορεί να φανταστεί κανείς, που τα ιδιαίτερα σχήματα και οι μορφές τους την κάνουν ιδιαίτερα ιαπωνική. Ένας ολόκληρος κόσμος, ένα ειδικό τμήμα του ιαπωνικού πολιτισμού. Μέρος αυτού του κόσμου είναι οι κοκέσι. Μεταφέρουν, στο βλέμμα που τις συναντά, την ιδιαίτερη μαγεία του παιδικού κόσμου της Ιαπωνίας.
