Προχθές το πρωί, κάνοντας την καθιερωμένη πρωινή φωτογραφική βόλτα, πέτυχα τον κύριο της εικόνας, έναν εργοδηγό σε μια από τις πανταχού παρούσες οικοδομές να δαπανά περίπου πέντε λεπτά από τη ζωή του (και από τη δική μου αφού επέλεξα να μείνω και να τον παρατηρήσω) για να παρκάρει τη μηχανή του μεταξύ της περίφραξης της οικοδομής και των μπαρών που τοποθετούνται για να εμποδίζουν την είσοδο των άσχετων σ’ αυτή. Αντί να μετακινήσει τις μπάρες και τους κώνους που τις στήριζαν, να παρκάρει τη μηχανή με την άνεσή του και στη συνέχεια να τοποθετήσει ξανά τις μπάρες (όπως θα έκαναν οι περισσότεροι άνθρωποι) αυτός αφιέρωσε πέντε λεπτά της ημέρας του, κάνοντας αμέτρητες μικρό-κινήσεις προκειμένου να καταφέρει να βάλει τη μηχανή χωρίς να αγγίξει τις μπάρες και χωρίς να ρίξει τους κώνους –όταν τα κατάφερε, ξεκαβάλησε με μεγάλη δυσκολία, με κοίταξε παραξενεμένος και πήγε στη δουλειά του. Υποθέτω ότι κάνει την ίδια διαδικασία δύο φορές την ημέρα, όταν έρχεται και όταν φεύγει, κάθε μέρα.
Το όλο πράγμα ήταν μια από τις πιο περιεκτικές εικονογραφήσεις που έχω δει, αυτού που έχω καταλήξει ότι θα έπρεπε να γραφτεί με μεγάλα γράμματα στη σημαία της Ιαπωνίας, γύρω από τον ήλιο χινομάρου: αν μπορείς να κάνεις κάτι με τον δύσκολο τρόπο, γιατί να το κάνεις με τον εύκολο; Όσον καιρό τους παρατηρώ, έχω αποκομίσει την αίσθηση ότι για κάποιον όχι άμεσα εμφανή λόγο, είτε ατομικά είτε συλλογικά, στη δουλειά τους, στην κοινωνική τους ζωή –ακόμα και στη διασκέδασή τους- οι Ιάπωνες θα επιλέξουν τον πιο άβολο, απίθανο, ιδιότροπο, δυσνόητο, παράλογο, σχολαστικό, απαιτητικό, δυσκοίλιο και απροσδόκητο τρόπο για να κάνουν οτιδήποτε, θα τον χαρακτηρίσουν «κάτα», μια λέξη που όπως έχω πει κι άλλοτε σημαίνει ταυτόχρονα «μέθοδο» (方), «υπόδειγμα» (形) ή «μοντέλο» (型) και όχι μόνο θα τον ακολουθήσουν με θρησκευτική ευλάβεια αλλά θα αποκλείσουν και οποιονδήποτε άλλο τρόπο ανεξάρτητα αν αυτός τους επιτρέπει να φτάσουν στο ίδιο σημείο πιο γρήγορα ή πιο αποτελεσματικά.
Προς υπεράσπισή τους, οι περισσότεροι μάλλον αντιλαμβάνονται ότι εμμένοντας στις λεπτομέρειες συχνά καταλήγουν να κάνουν τα εύκολα, δύσκολα –απόδειξη ότι το ρήμα «κονταουάρου» (拘わる) και το αντίστοιχο παράγωγο ουσιαστικό («κονταουάρι»/拘り) τα οποία περιγράφουν αυτήν ακριβώς την σχολαστικότητα στα πάντα, έχουν και θετική και αρνητική σημασία, αναλόγως του πλαισίου αναφοράς. Αυτό όμως δε σημαίνει ότι είναι διατεθειμένοι να την εγκαταλείψουν∙ έχοντας περάσει αιώνες εξιδανικεύοντάς την και ανάγοντάς την σε κυρίαρχο στοιχείο του πολιτισμού τους, υποπτεύομαι ότι η ιδέα και μόνο ότι μπορεί να κάνουν κάτι με τον εύκολο τρόπο μοιάζει κάπως σαν απόρριψη της ίδιας τους της εθνικής ταυτότητας. Και η αλήθεια είναι ότι πολλά από τα στοιχεία που ο κόσμος θαυμάζει στους Ιάπωνες (η ποιότητα των προϊόντων και των υπηρεσιών τους, η συμπεριφορά τους, η εργατικότητά τους) είναι προϊόντα αυτού ακριβώς του κονταουάρι∙ το ίδιο βεβαίως ισχύει και για πολλά από τα στοιχεία που ο κόσμος απεχθάνεται ή, στην καλύτερη περίπτωση, αδυνατεί να κατανοήσει.
