Μέσα Αυγούστου, στην ελαφρά μελαγχολική ατμόσφαιρα που αφήνει το καλοκαίρι που οδεύει προς το τέλος, είναι στην Ιαπωνία η εποχή του Ο-μπον. Σύμφωνα με τη γενική πρακτική (που έχει εξαιρέσεις) στις 13 Αυγούστου αρχίζει το Ο-Μπον («μπον-χατζίμε»). Αυτή τη μέρα τα πνεύματα των προγόνων ξεκινούν για να γυρίσουν πίσω για λίγο στους ζωντανούς. Μ’ όλο που έχει και κάποιες δημόσιες πλευρές, όπως ο χορός «μπον- οντόρι» που πριν τη σημερινή, σχεδόν ολική εξαφάνισή του, χόρευε όλο το χωριό στην αυλή του ναού ή στην κεντρική πλατεία για τους νεκρούς της κοινότητας ως συνόλου, το Ο-Μπον είναι οικογενειακή γιορτή. Η οικογένεια πάει στο νεκροταφείο, καθαρίζει τους τάφους και κάνει διάφορες προσφορές. Στο σπίτι, ο βωμός που έχει τις πινακίδες με τα ονόματα των νεκρών (ή και τις φωτογραφίες τους) ανοίγεται και άνθη, λιβάνι και τροφές τοποθετούνται μπροστά στις πινακίδες. Συχνά οι πινακίδες τοποθετούνται σ’ ένα τραπέζι, στο κέντρο του σπιτιού. Ειδικά για τη μέρα φαναράκια κρεμιούνται γύρω από το βωμό, καθώς και στο μονοπάτι που οδηγεί στην είσοδο του σπιτιού. Στην είσοδο ο οικοδεσπότης ανάβει επίσης ειδική «φωτιά υποδοχής» («μουκάε-μπι»). Το βράδυ γίνεται ειδικό δείπνο, που αποτελεί βασικό στοιχείο του Ο-Μπον, στο βαθμό που αυτό έχει σκοπό την επανένωση της οικογένειας. Καθίσματα γύρω στο τραπέζι έχουν αφεθεί ελεύθερα για τους νεκρούς, τους οποίους η οικογένεια καλωσορίζει. Στις 15 τα πνεύματα φεύγουν. Για τον αποχαιρετισμό ανάβεται άλλη φωτιά, που θα τους φωτίζει το δρόμο της επιστροφής, η «φωτιά του κατευοδίου» («οκούρι-μπι»). Η οικογένεια πάει στο νεκροταφείο, ή σε όχθες ποταμών, ή στην ακτή της θάλασσας, με φανάρια τα οποία αφήνουν να τα πάρει το νερό ή τα καίνε κ.λπ. Σ’ όλη τη διάρκεια του Ο-Μπον οι ναοί στολίζονται με φανάρια.
Το Ο-Μπον είναι η γιορτή που είναι αφιερωμένη στα πνεύματα των νεκρών. Είναι καλύτερα να χρησιμοποιήσει κανείς αυτή τη γενική λέξη, εφόσον άλλοι σύντομοι ορισμοί, που χρησιμοποιούν ειδικότερες λέξεις, όπως «στα πνεύματα των προγόνων», «στα πεινασμένα πνεύματα», «στα περιπλανώμενα» πνεύματα, που απαντούν σε δυτικές γλώσσες, δεν καλύπτουν με πληρότητα το αντικείμενο αυτής της γιορτής. Και ενώ λέγεται ότι είναι μια γιορτή βουδιστική, η μεγαλύτερη σ’ αυτή τη χώρα, είναι και πάλι δύσκολο να την περιγράψει κανείς ως απλά βουδιστική. Τα Ο-Μπον είναι μια γιορτή σύνθετη: όπως είναι ο κανόνας για τη συγκρητιστική ιαπωνική θρησκεία, αποτελείται από πολλά στοιχεία, προερχόμενα από διάφορες πηγές κι έχει πολλούς σκοπούς. Σύμφωνα με την επικρατέστερη άποψη, γιορτές τιμητικές ή αποτροπαϊκές για τα πνεύματα των προγόνων υπήρχαν και πριν την υιοθέτηση του Βουδισμού, στα μέσα του 6ου αι. π.Χ. Το ίδιο ίσχυε βέβαια για την Κίνα, από όπου προφανώς, μαζί με τη συνολική εισαγωγή του Βουδισμού ήρθε και το Ο-Μπον, που σ’ αυτή τη χώρα, ήδη αναμειγμένο με την κομφουκιανή ιδέα της υιϊκής στοργής, είχε απορροφήσει αυτές τις γιορτές και καταλήξει, γύρω στον 6ο αι. μ.Χ. πολύ δημοφιλές. Η πρώτη μνεία του Ο-Μπον απαντά το 606 μ.Χ., όταν η αυτοκράτειρα Σουίκο διέταξε να τελεσθεί σε όλους τους βουδιστικούς ναούς της χώρας. Ωστόσο, γενική, λαϊκή γιορτή, που αντικαθιστά τις προηγούμενες προγονολατρικές γίνεται μόνο στην εποχή Καμακούρα, γύρω στα τέλη του 12ου αιώνα.
Όμως, αν και έγινε βουδιστική, δεν έχασε τις προηγούμενες διαστάσεις της. Ο κύριος σκοπός της είναι η υποδοχή των πνευμάτων των προγόνων της οικογένειας. Η ιδέα ότι τα πνεύματα επιστρέφουν από εκεί που βρίσκονται ( το που ποικίλλει, αναλόγως με τον αν είναι κανείς πιστός του Βουδισμού της Καθαρής Χώρας, οπότε γι αυτόν είναι στον παράδεισο του Αμίντα Βούδα ή φορέας της κυριότερης μη-βουδιστικής, λαϊκής ιδέας για τη μεταθανάτια ζωή, ότι είναι στα βουνά, κ.λπ.) δεν είναι βουδιστική. Ότι οι νεκροί συναντιούνται με τους ζωντανούς οικείους τους και τρώνε μαζί απαρτίζοντας έτσι ξανά την οικογένεια, είναι ένα στοιχείο που ανήκει στην προγονολατρεία και όχι στο Βουδισμό. Εκτός από αυτό, επειδή σύμφωνα με τη βασική σιντοϊστική ιδέα ότι ο θάνατος μιαίνει ο νεκρός πρέπει μέσα από διαδοχικές τελετές να καθαρθεί, ώστε να γίνει κάποια στιγμή πρόγονος («σοσέν») και, τελικά, μετά από πολλά χρόνια, ένας από τους αναρίθμητους θεούς (κάμι) το Ο-Μπον χρησιμοποιείται και για τους νεωστί πεθαμένους («σιρέι») του σπιτιού, για τους οποίους παίζει το ρόλο ενός είδους συνόρου: πριν από το πρώτο του Ο-Μπον, ο νεκρός δεν θεωρείται ακόμα εντελώς νεκρός. Το πνεύμα του είναι ακόμα προσκολημμένο στο σπίτι του, πράγμα μιασματικό και επικίνδυνο. Στην πλευρά των νεκρών πάει μετά από το πρώτο Ο-Μπον. Έτσι το Ο-Μπον, αν και είναι κυρίως γιορτή για τα προγονικά πνεύματα που επιστρέφουν για τη σύντομη οικογενειακή επανένωση, περιέχει, για όσες οικογένειες έχουν πρόσφατους νεκρούς, κι αυτό το στοιχείο, με προσφορές τροφής, λιβανιού κ.λπ. σ’ αυτούς σε χωριστό βωμό.
Σε χωριστό βωμό γίνεται ένα ακόμα είδος τελετών, για χάρη των ψυχών εκείνων που είναι γνωστά με τον όρο «μοκουέν», δηλαδή ψυχές που είτε δεν έχουν δικούς τους να νοιαστούν γι αυτές, ώστε να τους κάνουν Ο-Μπον, για να πάψουν να περιπλανώνται στον κόσμο μας, είτε πέθαναν από βίαιο θάνατο και χρειάζονται ειρήνευση, είτε, τέλος, λόγω των δικών τους κακοπραγιών στο παρελθόν, έγιναν, σύμφωνα με τον νόμο της μετανσάρκωσης «πρέτα» (ιαπ. «γκάκι»), δηλαδή «πεινασμένα πνεύματα». Βλέπουμε πως το βουδιστικό στοιχείο, αυτό το τελευταίο, στο οποίο συχνά βασίζουν τη θεωρητική αιτιολόγηση του Ο-Μπον, έχει πολύ μικρό ποσοστό μέσα στο σύνολο. Η αλήθεια είναι ότι η βασική ιδέα είναι η επιστροφή, ενώ τα άλλα, βουδιστικά ή μη στοιχεία, είναι στην Ιαπωνία μικρότερα συστατικά του συνόλου.
