Νιινάμε νο Ματσούρι: Η γιορτή της συγκομιδής

Φωτ.: Junko Nagata ©GreeceJapan.com

Όπως έγραψε κάποτε κάποιος ερευνητής του Σίντο, αυτή η θρησκεία περιστρέφεται γύρω από τις γιορτές της συγκομιδής όπως ο Χριστιανισμός γύρω από το Πάσχα. Πρέπει βέβαια να παρατηρηθεί ότι το Σίντο αναπτύχθηκε στη διάρκεια των αιώνων μεταλασσόμενο σε διάφορες μορφές, όπως η νεότερη εκείνη που είναι γνωστή ως “εθνικό Σίντο” (κόκκα Σίντο), η οποία είχε ως κέντρο τη λατρεία του αυτοκράτορα. Όμως, ένα μόνιμα κεντρικό του συστατικό είναι καθαρά γεωργικής προέλευσης και πρέπει να είναι αρχαιότατο, να προέρχεται δηλαδή από την εποχή Γιαγιόι, οπότε άρχισε η συστηματική καλλιέργεια του ρυζιού στην Ιαπωνία. Όπως και αλλού, την ευόδωση της γεωργίας εξασφάλιζαν οι θεότητες των στοιχείων που συνέβαλαν στη γονιμότητα, δηλαδή εκείνες που διευθύνουν το νερό, την ευφορία της γης κ.λπ.

Στο βαθμό που το Σίντο ακόμα διατηρεί ως κεντρικές εκδηλώσεις του εορταστικού έτους γιορτές που έχουν ως σκοπό τη θεία υποστήριξη της γεωργίας, συνεχίζει τις αρχαίες αυτές ρίζες. Πρόκειται για γιορτές που συνοδεύουν τις φάσεις της καλλιέργειας του ρυζιού, από τις οποίες δύο είναι βέβαια οι κύριες, δηλαδή η σπορά και η συγκομιδή. Για τη σπορά γίνεται η γιορτή “Κινέν-σάι”, στις τέσσερις Φεβρουαρίου, στην οποία αναπέμπονται στα κάμι προσευχές για να εξασφαλίσουν την αύξηση και την προστασία των νεόφυτων από αρρώστιες κ.λπ. Η συμπλήρωση του κύκλου γίνεται με τη γιορτή Νιινάμε-νο-ματσούρι ή Νιινάμε-σάι (新嘗祭), η οποία συνίσταται σε ευχαριστίες και έκφραση ευγνωμοσύνης προς τους θεούς για την καλή συγκομιδή και σε προσφορές σ’ αυτούς από τα πρωτοκάρπια. Σε καταστατικά κείμενα του Σίντο το Νιινάμε-νο-ματσούρι χαρακτηρίζεται ως μια από τις “Μείζονες Γιορτές” (Ντάι-σάι). Είναι γιορτή που την τελεί ο αυτοκράτορας, στο παλάτι. Ταυτόχρονα όμως την τελούν και στα σιντοϊστικά ιερά όλης της χώρας, συνοδεύοντας την αυτοκρατορική τελετή. Έτσι με το όνομα Νιινάμε-νο-ματσούρι εννοείται το σύνολο αυτών των γιορτών.

Εκτός από Νιινάμε-νο-ματσούρι, με βάση ένα διαφορετικό διάβασμα των ιδεογραμμάτων που αποτελούν τη λέξη, η γιορτή αυτή λέγεται επίσης “Shinjō-sai”. Ένδειξη για την αρχαιότητά της αποτελούν οι αναφορές σ’ αυτήν στο χρονικό των αρχών του 8ου αι. μ.Χ., Νιχόν-σόκι. Σε μία από αυτές η ίδια η θεά του ήλιου, Αματεράσου, παρουσιάζεται να τελεί το Νιινάμε, για να ευχαριστήσει τους άλλους θεούς που συνέβαλαν στην καλή συγκομιδή των ουράνιων ορυζώνων της. Σε μια άλλη, η “μέρα του Νιινάμε” περιγράφεται ως μέρα που τη γιορτή συνόδευαν συμπόσια. Παλαιότερα το Νιινάμε γιόρταζαν την τελευταία “μέρα του λαγού” του ενδέκατου σεληνιακού μήνα, ή τη δεύτερη “μέρα του λαγού”, αν ο μήνας είχε τρεις τέτοιες. Ωστόσο από το 1945 έχει καθιερωθεί να γιορτάζεται από το βράδυ της 23ης Νοεμβρίου ως το πρωί της 24ης Νοεμβρίου. Βέβαια, πριν και μετά εκτίθενται και δημόσια καρποί, στα διάφορα ιερά ή γίνονται και άλλες εκδηλώσεις, όπως σε κάθε ματσούρι.

Το κύριο μέρος, ωστόσο, που συνίσταται στην ευχαριστία και στις προσφορές των πρωτοκαρπίων τελεί ο αυτοκράτορας. Το δειλινό της 23ης Νοεμβρίου. Προσφέρει στην πρόγονό του, Αματεράσου και στις “θεότητες του ουρανού και της γης” σακέ, πηχτή σούπα ρυζιού καθώς και ρύζι βρασμένο στον ατμό. Τα δοχεία που χρησιμοποιούνται ειδικά για την περίσταση λέγονται “κασίουα” και δείχνουν τους βαθείς δεσμούς του Σίντο με τη φύση, εφόσον είναι φτιαγμένα από πλεχτά φύλλα οξυάς. Τοποθετούνται πάνω σε μια ψάθα επίσης ειδικά φτιαγμένη γι’ αυτή τη γιορτή, πλεγμένη από καλάμια, που λέγεται “κεγκόμο”. Στη διάρκεια της νύχτας ο αυτοκράτορας απομονώνεται και τελεί με λούσεις κ.α. καθαρμούς. Την αυγή της επόμενης μέρας, αφού αλλάξει ρούχα (κορομογκαέ), κάνει και πάλι προσφορές στους θεούς. Ειδική περίπτωση του Νιινάμε-νο-ματσούρι είναι η πρώτη τέτοια γιορτή που τελεί ο αυτοκράτορας μετά την ενθρόνισή του, η οποία λέγεται “Νταιτζόο-σάι”.

Το Νιινάμε-νο-Ματσούρι στο σιντοϊστικό ναό Μέιτζι Τζίνγκου στο Τόκιο

Φωτογραφίες: Junko Nagata ©GreeceJapan.com

 

Στέλιος Παπαλεξανδρόπουλος
Στέλιος Παπαλεξανδρόπουλος
Ιαπωνολόγος, θρησκειολόγος, ειδικευμένος στις ιαπωνικές θρησκείες και ιδιαίτερα στον Ιαπωνικό Βουδισμό. Είναι Ομότιμος Καθηγητής της Ιστορίας των Θρησκειών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Το 2014 τιμήθηκε με το «Βραβείο του Υπουργού Εξωτερικών της Ιαπωνίας» για τη συνεισφορά του στην ανάπτυξη και προώθηση των σχέσεων Ελλάδος-Ιαπωνίας και το 2019 τιμήθηκε από τον Αυτοκράτορα της Ιαπωνίας με το Παράσημο του Τάγματος του Ανατέλλοντος Ηλίου, Χρυσών και Αργυρών Αχτίνων με Ροζέτα, για τη συνεισφορά του στην ανάπτυξη των Ιαπωνικών Σπουδών στην Ελλάδα και την προώθηση της αμοιβαίας κατανόησης μεταξύ Ιαπωνίας και Ελλάδας.  Είναι μέλος της EAJS (European Association for Japanese Studies) και της EJEA (European Japan Experts Association). Μόνιμη επιδίωξη του κ. Παπαλεξανδρόπουλου είναι η ίδρυση τμήματος Ιαπωνικών Σπουδών σε ελληνικό πανεπιστήμιο και η εισαγωγή της επιστήμης της Ιαπωνολογίας στην Ελλάδα. Μπορείτε να διαβάσετε τη συνέντευξη του στο GreeceJapan.com

Η αναδημοσίευση περιεχομένου του GreeceJapan.com (φωτογραφιών, κειμένου, γραφικών) δεν επιτρέπεται χωρίς την εκ των προτέρων έγγραφη άδεια του GreeceJapan.com

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ