Είναι θλιβερό ότι πολύ συχνά οι έλληνες συνομιλητές μου στρέφουν τις συζητήσεις περί ιαπωνικού πολιτισμού σε μια, άλλοτε συγκεκαλυμμένη και άλλοτε απροκάλυπτη σύγκριση με τον αντίστοιχο ελληνικό. Και χαρακτηρίζω μια τέτοια σύγκριση «θλιβερή» αφενός επειδή το να συγκρίνει κανείς πολιτισμούς διαφορετικών χωρών είναι εξ ορισμού ανόητο και αφετέρου επειδή ακόμα και αν μπορούσαμε να συγκρίνουμε πολιτισμούς ξεκινώντας τη συζήτηση με μια σειρά περιορισμούς και συνθήκες, η σύγκριση θα αποδεικνυόταν τόσο συντριπτική για την ελληνική πλευρά που θα προκαλούσε σχεδόν αντανακλαστικά αμυντικές αντιδράσεις (με αναφορές στην παλαιότητα –ωσάν αυτή να σημαίνει κάτι) που τελικά θα εξέτρεπαν έτσι κι αλλιώς τη συζήτηση αποδεικνύοντας την ανοησία του εγχειρήματος.
Αφορμή γι αυτές τις σκέψεις ήταν η προχθεσινή (3 Νοεμβρίου) εθνική γιορτή που ονομάζεται «Ημέρα του Πολιτισμού» («Μπούνκα Νο Χι» ή «文化の日») μια από τις επίσημες ιαπωνικές αργίες. Τη συγκεκριμένη ημέρα –που ξεκίνησε σαν αργία στις αρχές του 20ου αιώνα επ’ αφορμής των γενεθλίων του αυτοκράτορα Μέιτζι- οι ιάπωνες παρουσιάζουν ο ένας στον άλλον διάφορες όψεις του πολιτισμού τους∙ οι όψεις αυτές ποικίλλουν από τις πιο κλασσικές και «χαρακτηριστικά ιαπωνικές» όπως είναι οι παραδοσιακές τέχνες και φτάνουν ως τις πιο σύγχρονες και τις πιο avant-garde. Δεν υπάρχει πόλη, χωριό ή γειτονιά που να μην έχει κάποιες εκδηλώσεις γι αυτή την ημέρα και παρότι κάποιες από τις εκδηλώσεις αυτές είναι «υπερπαραγωγές» που χρειάζονται ένα χρόνο για να προετοιμαστούν, πολλές είναι απλώς ερασιτεχνικές παρουσιάσεις που γίνονται στο σχολείο της γειτονίας ή στο δημοτικό πολιτισμικό κέντρο.
Αυτό που έχει μεγάλη σημασία, και που κατά τη γνώμη μου δίνει και τη μεγαλύτερη αξία στη συγκεκριμένη ημέρα, είναι η συμμετοχή του κόσμου: είναι τεράστια και φανερώνει ότι η πλειονότητα των μελών αυτής της κοινωνίας έχουν είτε μια ενεργή συμμετοχή στα πολιτισμικά δρώμενα, είτε ένα έντονο ενδιαφέρον γι αυτά∙ οι εκδηλώσεις της «Ημέρας του Πολιτισμού» δεν είναι παρά μια θεσμοθετημένη αφορμή να εκφράσουν αυτή τους τη συμμετοχή ή αυτό το ενδιαφέρον όμως η ποιότητα των παρουσιάσεων (είτε πρόκειται για αντικείμενα, είτε για δρώμενα) αποτελεί αψευδή μαρτυρία αυτού που καταλαβαίνει κανείς από την πρώτη στιγμή που πατάει το πόδι του στην Ιαπωνία και αρχίζει να παρατηρεί τον τρόπο συμπεριφοράς των ανθρώπων: ο πολιτισμός εδώ είναι μια ζωντανή οντότητα παρούσα σχεδόν στο σύνολο της ανθρώπινης δραστηριότητας –συνεπώς κάθε μέρα είναι «μέρα πολιτισμού».
