Στην Ευρώπη, όταν λέμε «Κάτω Χώρες» εννοούμε την Ολλανδία. Και φυσικά, γεωγραφικά μιλώντας έχουμε δίκιο, όμως αν αναφερθούμε στην ίδια έννοια της χαμηλότητας, αμφιβάλλω αν υπάρχει άλλη χώρα, λαός ή πολιτισμός όπου η ιδέα αυτή είναι πιο έντονη από ό,τι στην Ιαπωνία. Το χαρακτηριστικό αυτό είναι τόσο εμφανές στη χώρα και στο λαό της που μερικές φορές αναρωτιέμαι πώς έτυχε και οι ιάπωνες δεν έφτιαξαν κτήρια στο σχήμα με το πιο χαμηλό κέντρο βάρος, την πυραμίδα –αν και, για να είμαστε ακριβείς, έφτιαξαν αρκετούς τύμβους με παραπλήσιο σχήμα.
Γιατί; Ίσως επειδή ο ζωτικός χώρος σπανίζει σ’ αυτόν τον τόπο, ο οποίος αν και μεγαλύτερος από τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, είναι κατά 75% ακατοίκητος λόγω των βουνών. Ή, τώρα που το σκέφτομαι, ίσως είναι και από τα ίδια τα βουνά: ζώντας ανάμεσα σ’ όλα αυτά τα βουνά, το μεγαλύτερο από τα οποία, το εμβληματικό Φούτζι-σαν έχει την εικόνα ενός τέλειου τριγώνου, η ιδέα εγγράφηκε στη συλλογική συνείδηση των ιαπώνων και την αναδημιουργούν στα πάντα: στον τρόπο που μιλούν, υποβιβάζοντας διαρκώς τον εαυτό τους, στον τρόπο που κάθονται και κοιμούνται, στον τρόπο που χτίζουν τα σπίτια τους ή στον τρόπο που οι παλαιστές του σούμο χτίζουν το σώμα τους. Όλα είναι χαμηλά, κοντά στο έδαφος.
Η προσωπική μου εξήγηση είναι ότι ζώντας σε έναν τόσο ασταθή τόπο, οι ιάπωνες αισθάνονται την ανάγκη για λίγη σταθερότητα· αφού το έδαφος δεν την προσφέρει, προσπαθούν να τη μιμηθούν στην καθημερινή τους ζωή σαν ένα είδος ομοιοπαθητικής μαγείας, σαν έναν ευσεβή πόθο που θα τους προστατεύσει από όλες εκείνες τις στιγμές που η γη σείεται ή που οι άνεμοι γίνονται τόσο δυνατοί που σαρώνουν πράγματα και ζωές. Όποιος και αν είναι ο λόγος, έχει ενδιαφέρον να δει κανείς πόσο αυτή η ιδέα της χαμηλότητας διαπνέει την καθημερινότητα και πόσο κανείς δεν την προσέχει –όπως εδώ, σε ένα πολύ κεντρικό, πολύ αστικό καφέ στην πόλη Καουασάκι, λιγότερο από δέκα λεπτά από τον σταθμό του Τόκιο.
