Είναι μια από τις μόνιμες ειδήσεις κάθε φορά που η Apple βγάζει καινούριο μοντέλο iPhone ή iPad: μια εβδομάδα με δέκα μέρες πριν την κυκλοφορία της καινούριας συσκευής, στα πεζοδρόμια μπροστά από τα καταστήματά της στη Σιμπούγια και στην Γκίνζα αρχίζουν να κατασκηνώνουν μερικές δεκάδες άνθρωποι που ευελπιστούν ότι θα είναι οι πρώτοι που θα την αγοράσουν. Και παρότι οι εικόνες των τεράστιων ουρών από fanboys/girls έξω από Apple stores την πρώτη ημέρα της πώλησης δεν είναι προνόμιο της Ιαπωνίας, η εβδομαδιαία –και παραπάνω- αναμονή, αψηφώντας ακόμα και τον τυφώνα (όπως έγινε φέτος) είναι κάτι που προσωπικά δεν έχω δει πουθενά αλλού. Και δικαιολογεί απόλυτα τον αυτό-χαρακτηρισμό των Ιαπώνων σαν «αταρασίι-μόνο-ζούκι» (新しい物好き), δηλαδή «αυτοί που τους αρέσουν τα καινούρια πράγματα».
Σε πρώτη ανάγνωση ακούγεται σαν κάτι πολύ συνηθισμένο –σε ποιον δεν αρέσουν τα καινούρια πράγματα; Όμως το αταρασίι-μόνο-ζούκι σημαίνει κάτι πέρα από αυτό: πρόκειται για μια επιθυμία σε βαθμό εμμονής (ναι, ξέρω ότι έχω χρησιμοποιήσει τη λέξη αρκετές φορές –οι Ιάπωνες έχουν αρκετές!) για κάτι επειδή είναι καινούριο, συχνά παραβλέποντας τις όποιες άλλες του αρετές ή ωφέλειες. Και το «κάτι» δεν είναι κατ’ ανάγκη υλικό –μπορεί να είναι μια λέξη, μια τάση, μια ιδέα ή οτιδήποτε άλλο που εμφανίζεται στο αντιληπτικό ραντάρ τους κάνοντας αρκετό θόρυβο ώστε να τους κινήσει την προσοχή. Το ακόμα πιο ενδιαφέρον είναι ότι η «νεοφιλία» αυτή επεκτείνεται σχεδόν στα πάντα: ίσως το σημαντικότερο σιντοϊστικό τέμενος σε όλη την Ιαπωνία, το Ίσε Τζίνγκου, γκρεμίζεται και ξαναχτίζεται κάθε 20 χρόνια χωρίς να υπάρχει πρακτική ανάγκη για κάτι τέτοιο (εκτός ίσως από την ανάγκη να μην ξεχαστούν οι παραδοσιακές αρχιτεκτονικές τεχνικές).
Ίσως το άλμα από το σίκινεν σένγκου (式年遷宮), την ανακατασκευή του Ίσε Τζίνγκου ως το καινούριο iPhone να μοιάζει κάπως ανορθόδοξο (ακόμα και ιερόσυλο), όμως είμαι σχεδόν πεπεισμένος ότι η ανάγκη που βρίσκεται πίσω από τους 20ετείς κύκλους ανανέωσης του ναού είναι η ίδια που κάνει τους Ιάπωνες να αναζητούν σχεδόν κάθε στιγμή τα καινούρια πράγματα: πρόκειται για την πεποίθηση ότι η διαρκής ανανέωση κρατάει μακριά τη φθορά και το θάνατο, ένα συχνά επαναλαμβανόμενο μοτίβο στο σιντοϊσμό. Παρόλο δε που ο φόβος για τη φυσική αυτή εξέλιξη και τη νομοτελειακή κατάληξη όλων των πραγμάτων δεν είναι, βεβαίως, αποκλειστικότητα των Ιαπώνων, υποπτεύομαι ότι η συνεχής υπενθύμισή τους από τα στοιχεία της φύσης έχει παίξει το ρόλο της στη δημιουργία μιας επιπλέον απέχθειας για κάθε τι σχετικό μ’ αυτές. Από αυτή την άποψη, δεν παίζει τόσο ρόλο αν το καινούριο είναι πράγματι καινούριο ή μια νέα εκδοχή του παλιού –ούτε καν τι είναι το καινούριο. Αυτό που έχει σημασία είναι η ίδια η ιδέα της ανανέωσης.
ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΟ ΣΤΗΝ ΚΟΥΖΙΝΑ ΣΑΣ!
