Το έχω ξαναγράψει: Την εποχή του Έντο, λεγόταν για τη μεγάλη πόλη ότι εκτός από τα καταστήματα των εμπόρων από το Ίσε, τους ναούς του θεού Ινάρι, τους καυγάδες και τις πυρκαγιές ένα άλλο είδος σε αφθονία ήταν τα περιττώματα των σκύλων∙ είναι δύσκολο να σκεφτεί κανείς μια τέτοια περιγραφή για το Τόκιο έστω και αν πρόκειται για τον προ 150 χρόνων πρόγονό του. Η καθαριότητα είναι ένα από τα πρώτα πράγματα που τραβούν την προσοχή του επισκέπτη στην Ιαπωνία και σε πείσμα του παραπάνω ευφυολογήματος, ήταν κάτι εξίσου οφθαλμοφανές όχι μόνο τα χρόνια των Τοκουγκάουα αλλά πολύ-πολύ παλιότερα: αναφορές για την καθαριότητα των Ιαπώνων –τόσο ως προς το σώμα τους όσο και ως προς τις πόλεις τους- βρίσκει κανείς σε πολλά ταξιδιωτικά κείμενα Δυτικών και Κινέζων∙ διαβάζω μάλιστα ότι κάποια από τα κείμενα αυτά φτάνουν ως τον 4ο αιώνα. Και παρότι υποπτεύομαι ότι μάλλον οι αναφορές αυτές λένε περισσότερα γι αυτούς που τις κάνουν παρά για τους Ιάπωνες, φαίνεται ότι η ανάγκη να είναι τα πράγματα καθαρά είναι πολύ παλιά υπόθεση σ’ αυτόν εδώ τον τόπο.
Ίσως να σχετίζεται με το Σίντο, την αρχαία θρησκεία που δεν κάνει διάκριση ανάμεσα στο κυριολεκτικό και στο μεταφορικό «ακάθαρτο» –το αγνό και το μιασμένο είναι πολύ πιο σημαντικά αντίθετα για τα παλιά κείμενα από ό,τι το ηθικό δίπολο καλό-κακό. Οι θεοί που δημιούργησαν την Ιαπωνία έκαναν διαρκώς μπάνιο στα νερά που την περιβάλλουν και οι, έστω και κατά φαντασία, απόγονοί τους διατήρησαν τη συνήθεια αυτή τόσο συμβολικά, πριν προσευχηθούν στους ναούς, όσο και κυριολεκτικά: όμως έλεγα τις προάλλες η Ιαπωνία είναι η μόνη χώρα που ξέρω που το «πάω διακοπές» σημαίνει σχεδόν αποκλειστικά «πάω να κάνω μπάνιο» (και όχι στη θάλασσα) και η γλώσσα της η μόνη που ξέρω που το επίθετο «καθαρός» (κιρέι/きれい) σημαίνει και «όμορφος». Είναι επίσης η μόνη χώρα που ξέρω στην οποία οι δρόμοι είναι τόσο καθαροί παρότι δεν υπάρχουν δημόσια καλάθια απορριμμάτων: καταργήθηκαν για λόγους ασφάλειας μετά την τρομοκρατική επίθεση με αέριο σαρίν στο μετρό του Τόκιο, πριν από σχεδόν ακριβώς 20 χρόνια.
Από την άλλη, θα ήταν ανακρίβεια αν περιέγραφε κανείς την Ιαπωνία σαν ένα απέραντο clean room όπως αυτά που υπάρχουν στα εργαστήρια κατασκευής μικροεπεξεργαστών: σκουπίδια υπάρχουν, απλώς πολύ λιγότερα από όσα θα περίμενε κανείς. Ο προσεκτικός παρατηρητής θα τα ανακαλύψει σε μικρά στενάκια γύρω από τους σταθμούς, συχνά σε παραλίες ή σε άλλες εξοχικές τοποθεσίες, στο περιθώριο πανηγυριών και άλλων ανοιχτών εκδηλώσεων, σε καλαθάκια παρκαρισμένων ποδηλάτων ή κάτω από καθίσματα των τρένων. Και όσοι κυκλοφορούν αργά το βράδυ θα εκπλαγούν –ίσως- βλέποντας ότι υπάρχει λόγος που σε διάφορα σημεία, όχι πάντοτε απόκεντρα, υπάρχουν ταμπέλες που αποθαρρύνουν τους περαστικούς από το να ουρούν δημόσια. Πρόκειται για αντίδραση στο «καπέκι» (潔癖), τη μέχρι σημείου ψυχολογικής διαταραχής εμμονή με τα μικρόβια; Δεν αποκλείεται αν και προσωπικά νομίζω ότι είναι μια ακόμα απόδειξη ότι αντίθετα με ό,τι πιστεύουν πολλοί λάτρεις της Ιαπωνίας –και θέλουν να διαφημίζουν πολλοί Ιάπωνες- οι άνθρωποι είναι ίδιοι παντού.
