Από όλα τα έθιμα των Ιαπώνων για την πρωτοχρονιά –τα δίδυμα καγάμι-μότσι (鏡餅) με τα περίτεχνα στολίδια τους που περιμένουν υπομονετικά να φαγωθούν καθισμένα στον οικογενειακό βωμό, τις συνθέσεις κάντο-μάτσου (門松) με κλαδιά από πεύκο και μπαμπού (και κάποτε δαμασκηνιάς) στις εισόδους των σπιτιών, τα ξύλινα τάπερ «τζουμπάκο» (重箱) με τους πολύχρωμους συνδυασμούς θαλασσινών και λαχανικών που αποτελούν το «οσέτσι-ριόρι» (御節料理), το γεύμα των πρώτων ημερών του χρόνου ή τις ατέλειωτες ουρές για την πρώτη επίσκεψη στον ναό (χατσουμόντε/初詣)- αυτό που προσωπικά βρίσκω πιο χαρακτηριστικό είναι το πιο πεζό και το λιγότερο ιαπωνικό σε προέλευση: πρόκειται για τις κάρτες νένγκατζο (年賀状) που παραδίδονται, κυριολεκτικά κατά δισεκατομμύρια, την 1η Ιανουαρίου και μόνο τότε. Παρά την απλότητά τους (ή ακριβώς εξαιτίας της) τα νένγκατζο συγκεντρώνουν στα λίγα τετραγωνικά εκατοστά τους την πεμπτουσία της χώρας και του πολιτισμού της.
Από την προέλευσή τους (η ιδέα των ευχετήριων ταχυδρομικών καρτών εισήχθηκε στην Ιαπωνία από τη Δύση την περίοδο Μέιτζι) ως τον σχεδιασμό τους (υπάρχουν έτοιμα αλλά ο σωστός τρόπος είναι να τα πάρει κανείς λευκά και να τα γράψει και να τα σχεδιάσει στο χέρι χρησιμοποιώντας συνήθως σαν θέμα το «έτο»/干支 δηλαδή το ζώο της χρονιάς από το σινοϊαπωνικό ζωδιακό σύστημα –το 2015 είναι η Χρονιά του Προβάτου) και από την πανταχού παρουσία τους σε χαρτοπωλεία, ταχυδρομεία, πάγκους έξω από τους σταθμούς και ευκαιριακά εποχικά καταστήματα σχεδόν δύο μήνες πριν την πρωτοχρονιά μέχρι τη δέσμευση του ταχυδρομείου να τα παραδώσει όλα μέσα στις 24 ώρες της πρώτης μέρας του νέου χρόνου (και την ανταπόκριση στη δέσμευση αυτή παρά τις τεράστιες ποσότητες), δεν υπάρχει τίποτα στα μικρά αυτά κομμάτια από χοντρό χαρτί που να μην εκφράζει κάποια από τα δομικά συστατικά της ιαπωνικής κοινωνίας: τις επιρροές από τη Δύση και την Κίνα, τη δημιουργικότητα εντός συγκεκριμένων ορίων, την εμμονή και τον κομφορμισμό (ή, αν θέλει να είναι κανείς πιο γενναιόδωρος, τη συνέπεια).
Περισσότερο απ’ όλα τα παραπάνω ωστόσο, τα νένγκατζο είναι μια από τις πιο ευδιάκριτες εκφάνσεις της ισχυρότερης κινητήριας δύναμης της ιαπωνικής ζωής: του ασύλληπτα περίπλοκου δικτύου υποχρεώσεων ή «γκίρι» (義理) μέσα στο οποίο οι Ιάπωνες διαμορφώνουν την καθημερινότητά τους και του οποίου τους κανόνες και τις λεπτεπίλεπτες διαδρομές μαθαίνουν πριν καλά-καλά μάθουν να μιλούν ή να γράφουν. Οι λίστες αποδεκτών των πρωτοχρονιάτικων καρτών δεν περιλαμβάνουν μόνο την οικογένεια και τους κοντινούς φίλους αλλά και τα δεκάδες πρόσωπα στα οποία ο αποστολέας οφείλει κάποια μικρή ή μεγάλη υποχρέωση και η αποστολή τους είναι η υπενθύμιση ότι η υποχρέωση αυτή παραμένει ζωντανή μέσα του. Το μέγεθος και η σημασία της υποχρέωσης μπορεί να ποικίλλει (και ποικίλλει) αναλόγως αμέτρητων παραμέτρων και η αποπληρωμή της πολύ σπάνια εξαντλείται με το νένγκατζο, όμως στο ιαπωνικό σύστημα αξιών η επιβεβαίωσή της και ειδικά στις αρχές του χρόνου είναι η καλύτερη απόδειξη ότι εξακολουθεί να υπάρχει η σχέση, ο θεμέλιος λίθος κάθε αληθινής κοινωνίας.
