Χαγκό-ιτά-ίτσι: ένα παραδοσιακό έθιμο του Έντο

Φωτ.: Junko Nagata ©GreeceJapan.com

Απόψε θα πάμε μια βόλτα στην Ασάκουσα, είχε πει η Φουκάντα-σαν, η γραμματέας του σπουδαστηρίου, μ’ ένα κρυφό χαμόγελο στο σκυμμένο πρόσωπο. Ήταν φανερό, ότι μας ετοίμαζε κάτι που ήξερε ότι θα μας ευχαριστούσε. Χειμώνας, Δεκέμβρης, κοντά στην Πρωτοχρονιά, τη μεγαλύτερη γιορτή του χρόνου στην Ιαπωνία. Κρύο. Ώρα περασμένη και μέσα στο σκοτάδι, όπου κινούνταν οι σκιές των αργοπορημένων πελατών, χαμηλά τα φώτα των καταστημάτων που καλύπτουν τις πλευρές του δρόμου που οδηγεί στο ναό. Γύρω από τον σκοτεινό όγκο του Σενσότζι, η ησυχία της κρύας νύχτας. Ίσως ήταν αυτό το σκοτάδι, που έκρυβε όσα φαίνονται την ημέρα, εκείνο που δημιουργούσε έντονα την αίσθηση των περασμένων, μιάς άλλης εποχής. Μύριζε Έντο. Κι απόψε ήταν μια απ’ τις μέρες που συνεχίζεται, όπως κάθε χρόνο, απ’ τα παλιά, από κείνη την εποχή, το έθιμο της αγοράς των χαγκό-ιτά, η χαγκό-ιτά-ίτσι .

Οι χαγκό-ιτά είναι ξύλινες ρακέτες, σε σχήμα ορθογώνιο που ευρύνεται προς τα πάνω, με τις οποίες, απ’ την εποχή του Έντο, έπαιζαν οι νεαρές κοπέλλες το παραδοσιακό πρωτοχρονιάτικο παιχνίδι χανέ-τσουκί, κάτι σαν μπάντμιντον. Κάποια στιγμή στις ρακέτες τοποθέτησαν κούκλες που παρίσταναν διασημότητες, γκέισες, φημισμένους ηθοποιούς του καμπούκι. Όπως είναι φτιαγμένες απ’ τη μέση και πάνω, είναι σα ν’ αποτελούν μεταφορά σ’ αυτό το είδος τέχνης των ουκιγιόε του τύπου «οο-κούμπι-ε», με καλλονές (μπιτζίν’γκα) σαν αυτές του Ουταμάρο, όπου δεσπόζει το κεφάλι και ο κορμός. Μολονότι δεν τόχω ψάξει, η ομοιότητα δημιουργεί βεβαιότητα ότι αυτές οι παραστάσεις βρίσκονται πίσω απ’ τα σχέδιά τους. Αυτές οι κούκλες είναι φτιαγμένες σε εξέχον ανάγλυφο, τόσο, ώστε να δίνουν την εντύπωση ότι βγαίνουν έξω απ’ τη ρακέτα, που χάνεται πίσω, ένα απλό υποστήριγμα, και μοιάζουν έτσι πιο ζωντανές. Με βαθειά χωρίσματα ανάμεσα στα μέρη του σώματός τους, ντυμένες με φανταχτερά μπροκάρ, κόκκινα του βερμιγιόν, πορτοκαλιά, κίτρινα, μωβ, με ενυφασμένα διάφορα μοτίβα∙ χτενισμένες σε σιμάντα, την τυπική κόμμωση του ύστερου Έντο, που πάνω της αστράφτουν σε μικρογραφίες από λεπτό μέταλλο, ύφασμα κ.λπ. όλα τα σχετικά παραφερνάλια, χανά κανζάσι, κογκάι, κουσί. Κάτω από τα φώτα των καταστημάτων, πίσω απ’ τα νορέν, στους πάγκους, οι χαγκό-ιτά, σε αναρίθμητες παραλλαγές, έλαμπαν μέσα στις πολύτιμες φορεσιές τους, κάτω απ’ τα κατάμαυρα μαλλιά γύρω απ’ τα ολόλευκα πρόσωπα. Ήταν μια γεύση από πρωτοχρονιά του Έντο.

Κάθε χρόνο, ως μέρος των γιορτινών εκδηλώσεων που συνοδεύουν την πρωτοχρονιά, στο σιτά-ματσί του Τόκιο, στην Ασάκουσα, όπου χτυπάει ακόμα η λαϊκή καρδιά του Έντο, μεταξύ 17 και 19 Δεκεμβρίου, γίνεται η αγορά των χαγκό-ιτά, ή χαγκό-ιτά-ίτσι. Ο κόσμος απολαμβάνει το θέαμα, τις θαυμάζει κι αγοράζει μια για να στολίσει το σπίτι και για να φέρει καλοτυχία τον καινούργιο χρόνο.

Αγόρασα μια μικρή χαγκό-ιτά. Αργότερα η Φουκάντα-σαν μου έδωσε μια αρκετά παλιά, μια σχεδόν αντίκα, που τη φύλαγα πως και πως. Όμως, το υλικό απ’ το οποίο φτιάχνουν τα μαλλιά δεν αντέχει στο χρόνο. Κάποια μέρα, μετά από χρόνια, τη θυμήθηκα. Μόλις την ξετύλιξα να τη δω, τα μαλλιά σκόρπισαν ένα γύρω. Τόσο κράτησε η παροδική ύπαρξή της στον ουκιγιό, τον εφήμερο κόσμο.

1 of 3