Κείμενο-φωτογραφία: Γρηγόρης Α. Μηλιαρέσης
Η πρώτη ματιά στο χάρτη του μετρό του Τόκιο προκαλεί πάντα απελπισία λόγω της πολυπλοκότητάς του∙ η απελπισία παίρνει διαστάσεις τρόμου με τη συνειδητοποίηση ότι ο χάρτης δεν είναι πλήρης καθώς περιλαμβάνει μόνο τα δύο βασικά δίκτυα Tokyo Metro και Toei, με τις 13 γραμμές τους και τους 290 σταθμούς τους. Στις μετακινήσεις στην ευρύτερη περιοχή του Τόκιο χρησιμοποιούνται και οι 32 γραμμές της JR East και από αυτές υπάρχει μια που ξεχωρίζει, τόσο από το σχήμα της (είναι κυκλική) όσο και από το ότι περνάει από σχεδόν όλες τις περιοχές που συνήθως αποκαλούμε «Τόκιο». Τα 34,5 χιλιόμετρά της, συνδέουν τα πάντα –ο ίδιος ο σταθμός του Τόκιο, το Σιντζούκου, το Ουένο, η Σιμπούγια, το Χαρατζούκου, η Σιναγκάουα, το Ικεμπουκούρο και η Ακιχαμπάρα είναι ίσως οι πιο αναγνωρίσιμοι από τους 29 σταθμούς της- ενώ ό,τι είναι διάσημο και δεν περικλείεται από αυτή, βρίσκεται σε απόσταση μερικών λεπτών είτε με τα πόδια, είτε με το μετρό καθώς πολλοί από τους σταθμούς συμπίπτουν.
Η χρησιμότητά της δεν είναι ο λόγος που γράφω για τη γραμμή αυτή∙ αυτό που βρίσκω συναρπαστικό κρύβεται στο όνομά της: λέγεται «Γιαμανότε» (山手) και η ονομασία είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένη με την ιστορία του Τόκιο και την εξέλιξή του από τον πρόγονό του, το Έντο. Όταν οι σογκούν Τοκουγκάουα έκαναν το Έντο ουσιαστική πρωτεύουσα της Ιαπωνίας, η βόρεια και δυτική πλευρά, το πλάτωμα Μουσασίνο με τους δροσερούς του λόφους ανάμεσα στους ποταμούς Τάμα και Αρακάουα, δόθηκε στους φεουδάρχες ντάιμιο και στις ακολουθίες τους ώστε να χτίσουν εκεί τις επαύλεις τους –προκειμένου να μπορούν να ασκήσουν αυστηρότερο έλεγχο στους μέχρι πρότινος αντιπάλους τους και να δυσκολέψουν συνομωσίες και αναζωπυρώσεις του πολεμικού κλίματος των σχεδόν πέντε προηγούμενων αιώνες, οι Τοκουγκάουα υποχρέωναν τους ντάιμιο να περνούν το μισό τους χρόνο στο Έντο και κρατούσαν, ουσιαστικά, ομήρους τις οικογένειές τους. Η περιοχή που βρίσκονταν οι επαύλεις, λεγόταν «Γιαμανότε».
Επί Έντο, το ζωντανό κομμάτι της πόλης ήταν ο ανατολικός αντίποδας του Γιαμανότε, το Σιταμάτσι ή «κάτω πόλη», όμως το πέρασμα των χρόνων και ειδικά των μεταπολεμικών χρόνων ανέβασαν αρκετά το δυτικό Τόκιο ώστε σήμερα να θεωρείται το «καλό» κομμάτι της πόλης, αυτό με τις πιο ακριβές κατοικίες και τις πιο ζωντανές γειτονιές –τόσο από άποψη οικονομικής ζωής όσο και από άποψη δράσης, ειδικά των νέων ανθρώπων. Και παρότι η γραμμή Γιαμανότε δεν περνάει μόνο από τα δυτικά (θα μπορούσε να τη δει κανείς σαν ένα σύμβολο γιν-γιανγκ, μισό στο Γιαμανότε και μισό στο Σιταμάτσι), η ονομασία παραμένει για να θυμίζει την εποχή που οι σαμουράι κυκλοφορούσαν στους δρόμους αλλά και την ίδια την ανάπτυξη του Τόκιο –για τη δημιουργία της χρειάστηκαν 47 χρόνια, από το 1885 ως το 1932, τα χρόνια δηλαδή που συμπίπτουν με το πλήρες πέρασμα από το Έντο στο Τόκιο. Αν και το μετρό έχει μια γραμμή που λέγεται «Οέντο», «Μεγάλο Έντο», η γραμμή που πραγματικά περνάει μέσα από την ιστορία της πόλης έχει το ανοιχτό πράσινο χρώμα της Γιαμανότε.
