του Γιάννη Καραβέλη
Η Ιαπωνική Τέχνη του Bokushō ξεκίνησε στην Ιαπωνία το 1945. Εκδηλώθηκε σαν μια άμεση καλλιτεχνική-φιλοσοφική αντίδραση, μετά τον πόλεμο, στα υπαρξιακά αδιέξοδα της εποχής. Πολύ σύντομα το καλλιτεχνικό κίνημα Bokushō εξαπλώθηκε στη χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου αλλά και σε όλο το δυτικό κόσμο, επηρεάζοντας γνωστούς εικαστικούς και ζωγράφους, κυρίως Αμερικάνους εξπρεσιονιστές (Πόλοκ, Κλάϊν κ.ά.).
Οι ρίζες του Bokushō, όμως, πάνε βαθύτερα, βρίσκονται στην παραδοσιακή ιαπωνική καλλιγραφία. Ο πρωτοπόρος καλλιγράφος Hidai Tenrai (1872-1939) που θεωρείται ο πατέρας της μοντέρνας καλλιγραφίας, ήταν εκείνος που έβαλε τις βάσεις.
Στη συνέχεια ο γιος του Hidai Nankoku (1912-1999) με το έργο “Den no Variation”, το 1945, τάραξε τα νερά του mainstream κόσμου της καλλιγραφίας. Το συγκεκριμένο έργο υπήρξε η αφορμή ζυμώσεων και διαμαχών για το αν θεωρείται το Bokushō καλλιγραφία ή ζωγραφική. Ο ίδιος ο Hidai υποστήριξε πως οι ταμπέλες στην Τέχνη δεν έχουν καμμία σημασία ενώπιον της ελεύθερης έκφρασης.
Στα χρόνια που ακολούθησαν πολλά έργα καλλιγράφων κατακρίθηκαν ή απορρίφθηκαν εξαιτίας του καλλιτεχνικού δογματισμού της εποχής.
Στο πέρασμα του χρόνου, όμως, πολλοί Ιάπωνες καλλιτέχνες άρχισαν να οργανώνονται σε ομάδες, δίνοντας ιδιαίτερη σημασία στη δύναμη της ατομικής έκφρασης. Αποκορύφωμα αυτής της τάσης ήταν το 1951, όταν πραγματοποιήθηκε μία από τις μεγαλύτερες εκθέσεις καλλιγραφίας της εποχής, η Mainichi Calligraphy Exhibition η οποία συμπεριελάμβανε ειδικό τμήμα για τις “Εικόνες από Μελάνι” (Bokushō).
Η συνέχεια υπήρξε καταλυτική. Στην τέχνη του Bokushō εισήχθησαν τα στοιχεία του αφηρημένου εξπρεσιονισμού από τη Δύση, χωρίς όμως να διαταραχθούν οι βασικές αρχές της ιαπωνικής παραδοσιακής καλλιγραφίας. Αυτό εικαστικά σημαίνει πως η εικόνα προκύπτει μέσα από μια ιδιαίτερη τεχνική εικονογράφησης- ροής πινελιών-γραμμών και το στοιχείο του abstract είναι πολύ πιο έντονο.
Από το 1960 και μετά η τέχνη του Bokushō, κινείται πέρα από τα όρια της καλλιγραφίας, αυτονομείται καλλιτεχνικά, συμπαρασύροντας και άλλους εικαστικούς δημιουργούς.
Καθιερώνεται πλέον ένα νέο στυλ, το επονομαζόμενο Μojisei και εξελικτικά το Hi-mojisei,όπου το ζητούμενο είναι η απόλυτη ελευθερία της έκφρασης.
Σήμερα, το Bokushō αποτελεί ένα ξεχωριστό κεφάλαιο των εικαστικών τεχνών, απελευθερώνει πλήρως το υποσυνείδητο κάθε δημιουργού και εκφράζει τα πιο αφηρημένα συναισθήματα ή πνευματικές καταστάσεις της στιγμής.
*Ο Γιάννης Καραβέλης διδάχτηκε την Ιαπωνική τέχνη Bokushō στο Rakuyou School of Arts, Ιαπωνία/Τόκιο. Είναι βραβευμένος σε διεθνείς διαγωνισμούς εικαστικών τεχνών και μέλος του ICCPS, Ινστιτούτο Καλλιγραφίας & Ζωγραφικής με έδρα το Τόκιο. Διδάσκει την τέχνη Bokushō από το 2014. Περισσότερες πληροφορίες εδώ.
Μια ταξιδιωτική μαρτυρία του Νίκου Καζαντζάκη για την παραδοσιακή καλλιγραφία της Ιαπωνίας
«Αν ήμουν Γιαπωνέζος και καλλιγράφος,αφού πρώτα θα λουζόμουν και θα νήστευα για να καθαρίσω σώμα και ψυχή, θα έβαζα το πιο όμορφο κιμονό μου, και θα ‘πιανα το πινέλο να ιστορίσω σε δυο τακεμονό (ρολά από πολύτιμο χαρτί, όπου οι Γιαπωνέζοι ζωγράφοι εξιστορούν παλιές και νέες ιστορίες) τις χαρές και τις πίκρες μας, πολύμορφες, πολύχρωμες, μετέωρες μες στη φθινοπωριάτικη πάχνη, έτσι όπως έχουν αποτυπωθεί στη θύμησή μου: Σαν αποκαθρεφτισμοί πάνω σε παλιό μετάλλινο καθρέφτη, θαμπωμένο από την πολυκαιρία, ψυχικές καταστάσεις, σαρκικοί οίστροι, που η γραφή μας η τόσο μονότονα στρωτή δεν μπορεί και να θέλει, να τις εκφράσει…»