Κείμενο-φωτογραφίες: Έλενα Αλουπογιάννη
Ακόμα θυμάμαι την ημέρα που ο περίγυρος μου στο Τόκιο άρχισε να φοβάται τον κορωνοϊό. Όλα τα βλέμματα ήταν στραμμένα στην Ασία και η Ευρώπη ήταν ακόμα ήρεμη. Ήταν 25 Φεβρουαρίου και ετοιμαζόμασταν να πάμε εκδρομή με το πανεπιστήμιο στο νομό Μιγιάγκι. Το ίδιο πρωινό της αναχώρησης, ενώ είχαμε ενημερωθεί από πριν να φέρουμε μαζί μάσκες, θερμόμετρα και γάντια μιας χρήσης, τέθηκε το δίλημμα αν πρέπει να πραγματοποιήσουμε την εκδρομή ή όχι. Τελικά ο υπεύθυνος καθηγητής εκτίμησε το ρίσκο ως μικρό και πήγαμε. Φτάνοντας σε ένα μικρό χωριό, οι κάτοικοι μας υποδέχτηκαν όχι με καχυποψία όπως περίμενα, καθότι ερχόμασταν από την πρωτεύουσα, αλλά με χαμογελαστά πρόσωπα λέγοντας “το χωριό μας είναι τόσο μικρό που είστε ασφαλείς εδώ”. Στo πλαίσιo της εκδρομής, θα έμενα στο σπίτι μιας οικογένειας με δυο παιδιά. Κάθε πρωί βλέπαμε τα νέα στην τηλεόραση μαζί με τους παππούδες και κάθε μέρα τα νέα ήταν πιο ανησυχητικά από την προηγουμένη. Το Τόκιο ήταν σχετικά εντάξει, η Καναγκάουα ασχολούνταν με το κρουαζιερόπλοιο Diamond Princess, το Χοκάιντο είχε το πρώτο κύμα λόγω του χειμερινού τουρισμού. Συνεχίσαμε τις δραστηριότητες της εκδρομής κανονικά και την προτελευταία μέρα επισκεφτήκαμε το σχολείο των κοριτσιών που με φιλοξενούσαν. Όλοι οι μαθητές τους δημοτικού (αλλά και ο μόνος μη Ιάπωνας στην περιοχή καθηγητής αγγλικών) ενθουσιάστηκαν παίζοντας και μιλώντας με τους ξένους φοιτητές που ήρθαν από την πόλη. Δυστυχώς θα ήταν η τελευταία φορά που γινόταν κάποια δραστηριότητα στο σχολείο, γιατί την επόμενη μέρα μάθαμε ξαφνικά απ’ τις ειδήσεις ότι τα σχολεία θα κλείσουν σε όλη τη χώρα και οι τελετές αποφοίτησης θα ακυρωθούν. Αργότερα την ίδια μέρα και ενώ ήμουν στα μέσα της επιστροφής στο Τόκιο, ζήτησα από τη συγκάτοικό μου να πάει σουπερμάρκετ και να πάρει λίγα βασικά πράγματα, γιατί ποιος ξέρει πώς θα αντιδράσει ο κόσμος. Πράγματι, πρόλαβε οριακά, μετά από λίγες ώρες όλα τα σουπερμάρκετ ήταν άδεια από προμήθειες. Κατεβαίνοντας από τον τελευταίο σταθμό τρένου, είδα κάτι που έβλεπα πρώτη φορά στη ζωή μου: Μια ουρά 30 μέτρων έξω από το φαρμακείο, με τον κάθε πελάτη να κρατά από ένα πακέτο χαρτί υγείας. Την επόμενη μέρα, όταν χρειάστηκε να πάρω κι εγώ φαγώσιμα από το σουπερμάρκετ, η τροφοδοσία είχε καθυστερήσει, πολλά ράφια ήταν ακόμη άδεια, αλλά ευτυχώς δυτικά υλικά όπως τα λαζάνια και οι κονσέρβες ντομάτας ήταν στη θέση τους. Μάλλον η πλειοψηφία των πελατών δεν ήξερε πως να χρησιμοποιήσει τέτοια υλικά, απλά δεν απελπίστηκαν τόσο ώστε να τα αγοράσουν και έμεινε κάτι και για μένα.
Η κατάσταση συνέχισε κάπως έτσι και τον Απρίλη. Η Ιαπωνία έκλεισε ξαφνικά και ιδιαίτερα γρήγορα τα σύνορά της με σχεδόν όλη την Ευρώπη και ανατολική Ασία μέσα σε διάστημα λίγων ημερών, όχι μόνο για τους τουρίστες αλλά και για τους κατόχους άδειας παραμονής και τους μόνιμους κατοίκους. Το βασικό πρόβλημα ήταν με όσους φοιτητές είχαν γυρίσει στις χώρες τους για τις διακοπές της άνοιξης, που είναι συνήθως από μέσα Φλεβάρη μέχρι τέλη Μάρτη. Ένας φίλος κατάφερε να έρθει με την τελευταία πτήση προς Τόκιο, αλλά το καινούργιο πρόβλημα ήταν ότι όσοι φτάνουν από πτήσεις εξωτερικού απαγορεύεται να χρησιμοποιήσουν μέσα μαζικής μεταφοράς στα οποία περιλαμβάνονται και τα ταξί. Η λύση ήταν να νοικιάσουμε αυτοκίνητο και να πάμε να τον πάρουμε απ’ το αεροδρόμιο, με όσο περισσότερη προσοχή γινόταν και να οργανώσουμε προσωρινές μετακομίσεις προκειμένου να μείνει σε σπίτι κάποιου φίλου μόνος για τις δύο εβδομάδες απομόνωσης, μιας και οι φοιτητικές εστίες δεν δέχονταν φοιτητές που ήρθαν από το εξωτερικό. Ακόμα χειρότερη ήταν η κατάσταση για όσους δεν πρόλαβαν τις τελευταίες πτήσεις. Δύο συμφοιτητές δεν κατάφεραν να γυρίσουν πίσω μέχρι το Σεπτέμβρη, με αποτέλεσμα να πληρώνουν διπλό ενοίκιο και στο Τόκιο και στη χώρα που βρίσκονταν, αλλά και να ολοκληρώσουν το τελευταίο εξάμηνο φοίτησης εξ αποστάσεως.
Στα μέσα του Απρίλη ανακοινώθηκε ότι οι Ολυμπιακοί του Τόκιο 2020 αναβάλλονται για το 2021 και το Τόκιο μπήκε σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης. Αυτό πρακτικά σήμαινε ότι μας απαγορεύτηκε η είσοδος στο πανεπιστήμιο, όλα τα μαθήματα και οι συναντήσεις θα γίνονταν μέσω διαδικτύου. Επιπλέον τα εστιατόρια και τα μπαρ μείωσαν τις ώρες λειτουργίας τους, ενώ απαγορεύτηκε η αγορά αλκοόλ από καταστήματα μετά τις 8 το βράδυ. Ξεκίνησαν γενικές συστάσεις για χρήση μάσκας, που ήδη γινόταν σε ποσοστό 50-60% επειδή ο κόσμος φοβόταν, και για αποφυγή εξόδου από τον κάθε νομό. Όλα αυτά τα μέτρα δεν ήταν παρά συστάσεις, γιατί η ιαπωνική νομοθεσία δεν επιτρέπει την επιβολή υποχρεώσεων ή ποινών σε τέτοια περίπτωση. Ήταν η εποχή του χανάμι και των πάρτυ κάτω από τα ανθισμένα δέντρα και θυμάμαι να κοιτώ με απορία τον τεράστιο αριθμό ατόμων που έκαναν πικνίκ στο ποτάμι Τάμα, τη στιγμή που υπήρχε σε ισχύ σύσταση να μη γίνονται χανάμι πάρτυ. Πάνω στον πανικό του εθελοντικού lockdown χρειάστηκε να μετακομίσω, γεγονός που αποδείχτηκε ακόμα μεγαλύτερη περιπέτεια απ’ ότι συνήθως, γιατί πολλοί ένοικοι που σχεδίαζαν να μετακομίσουν δεν το έκαναν, πολλά μεσιτικά γραφεία ήταν κλειστά, υπήρχαν καθυστερήσεις στις εισαγωγές και δεν μπορούσαν να προχωρήσουν οι ανακαινίσεις. Επιπλέον πολλές υπηρεσίες για “δεύτερο χέρι” που σε βοηθούν να αδειάσεις το σπίτι από άχρηστα πράγματα είχαν σταματήσει τη λειτουργία τους. Σαν να μην έφτανε αυτό, χάλασε και η διάθεση μου γιατί έριξε χιόνι Απρίλη μήνα καταστρέφοντας τα περισσότερα φρεσκοανθισμένα σάκουρα στα δέντρα. Με τα πολλά, κατάφερα να βρω καινούριο σπίτι και έκανα τη μετακόμιση με τη βοήθεια φίλων και μιας νοικιασμένης καρότσας. Η διαδρομή της μετακόμισης περνούσε από μια γέφυρα η οποία ενώνει τους νομούς Τόκιο και Καναγκάουα, οπότε κάθε φορά που κατευθυνόμασταν προς Καναγκάουα βλέπαμε μια σήμανση που έλεγε “Μην έρχεστε από το Τόκιο στην Καναγκάουα”, προκειμένου να μειωθούν οι μετακινήσεις και άρα η διασπορά του ιού. Πρέπει να διάβασα αυτό το μήνυμα πέντε φορές, αλλά καμία φορά από την αντίθετη πλευρά, το Τόκιο ήταν ήδη αρκετά άσχημα ώστε να μην αντιμετωπίζει κίνδυνο από την Καναγκάουα.
Ο Μάης κύλησε ήσυχα, με την κίνηση στο κέντρο του Τόκιο να έχει πέσει κατά 70%. Για την στήριξη της οικονομίας δόθηκε μέσω των δήμων το ποσό των 100.000 γιεν σε κάθε πολίτη ή κάτοικο, αλλά και 2 μάσκες ανά νοικοκυριό. Οι τοπικές αρχές του Τόκιο ξεκίνησαν να ετοιμάζουν πολυγλωσσικό σύστημα ενημέρωσης και καθοδήγησης για ξένους κατοίκους, ενώ το υπουργείο Υγείας δημιούργησε μια εφαρμογή ιχνηλάτησης στενών επαφών με το χαρούμενο όνομα cocoa. Τον περισσότερο καιρό βρισκόμουν στο σπίτι γιατί τόσο οι υποχρεώσεις μου στη σχολή, όσο και η part-time δουλειά στην οποία απασχολούμουν γίνονταν μέσω διαδικτύου. Που και που πήγαινα σε κάποιο βουνό για περπάτημα, όσο πιο άγνωστο το μέρος τόσο το καλύτερο. Αυτό το έμαθα με τον δύσκολο τρόπο, μιας και όταν δοκίμασα να πάω στο όρος Τσουκούμπα, αποδείχτηκε ότι πολλοί ακόμα είχαν την ίδια ιδέα και το βουνό ήταν γεμάτο αναρριχητές. Αυτό που μου έκανε εντύπωση ήταν ότι ακόμα και στη φύση, εν μέσω έντονης σωματικής άσκησης, με ελάχιστο κόσμο στο μονοπάτι, οι περισσότεροι φορούσαν μάσκες κανονικότατα.
Δειλά δειλά, από τον Ιούνιο και μετά, το πρώτο κύμα του ιού είχε περάσει, οι σχολές και τα καταστήματα άρχισαν να ανοίγουν τις πόρτες τους κανονικά. Τα σύνορα όμως παρέμεναν κλειστά. Οι πτήσεις είχαν ελαχιστοποιηθεί, σε βαθμό που καταργήθηκε το ταχυδρομείο μέσω αεροπλάνου προς Ελλάδα, κάτι που είναι σε ισχύ ακόμα δυστυχώς. Εκείνη την περίοδο η Ελλάδα επέτρεπε σε τουρίστες από την Ιαπωνία να κάνουν διακοπές στη χώρα, αλλά αν εγώ ως διαμένων αλλά όχι πολίτης Ιαπωνίας έφευγα από τη χώρα δε θα μπορούσα να επιστρέψω. Τότε χάθηκε κάθε ελπίδα διακοπών με την οικογένειά μου και στράφηκα στο διάβασμα για να αναπληρώσω τον χαμένο χρόνο των προηγούμενων μηνών. Ταυτόχρονα όμως, η ίδια η Ιαπωνία άρχισε να αντιμετωπίζει πρόβλημα λόγω της έλλειψης τουριστών και της αναβολής των Ολυμπιακών Αγώνων. Η λύση που δόθηκε ήταν να επιδοτούνται κατά το ήμισυ ταξίδια εσωτερικού τουρισμού προς κάθε προορισμό εκτός από την μητρόπολη του Τόκιο, όπου τα κρούσματα παρέμεναν υψηλά. Η κυβέρνηση σε συνεργασία με τουριστικά πρακτορεία κάλυπτε το 35% του κόστους μεταφορικών και διαμονής και ένα 15% με κουπόνια για εστιατόρια και καταστήματα στον προορισμό του ταξιδιού. Πολλοί άδραξαν την ευκαιρία για διακοπές επιτόπου, καθώς το καλοκαίρι και κυρίως τις μέρες του δεκαπενταύγουστου είναι γιορτή του Όμπον, μια οικογενειακή γιορτή κατά την οποία οι περισσότεροι πηγαίνουν από τις πόλεις στα χωριά τους. Αυτή τη φορά όμως, όλα τα φεστιβάλ του καλοκαιριού, είτε για τη γιορτή του Ταναμπάτα, είτε για το Όμπον είτε για τα καλοκαιρινά πυροτεχνήματα είχαν ακυρωθεί. Ακόμα και τα μαγαζιά δίπλα στη θάλασσα δεν επιτράπηκε να ανοίξουν και η παραθαλάσσια επαρχία της Καναγκάουα προσπαθούσε να αποδιώξει τους παραθεριστές από τις ακτές της με κάθε μέσο. Το μόνο ενδιαφέρον γεγονός του καλοκαιριού ήταν κάποια απροειδοποίητα πυροτεχνήματα σε διάφορες περιοχές του Τόκιο, προκειμένου να ανυψώσουν το ηθικό του πληθυσμού.
Με τα πολλά, το καλοκαίρι εμφανίστηκε ένα, μεγαλύτερο απ’ το πρώτο, δεύτερο κύμα διασποράς του ιού. Ήσυχα όπως εμφανίστηκε, ήσυχα καταλάγιασε. Αυτό που δεν ήταν ήσυχο όμως ήταν ο καιρός. Η εποχή των βροχών έφερε μαζί της εκτεταμένες πλημμύρες, με πολλές καταστροφές στην αγροτική παραγωγή και τα τουριστικά θέρετρα του νησιού Κιούσου, το οποίο βρισκόταν σε δεινή οικονομική θέση τόσο λόγω των καιρικών φαινομένων όσο και της έλλειψης τουρισμού. Μετά ήταν η σειρά των τυφώνων, που πέρασαν να αποτελειώσουν ότι είχε μείνει. Η απόφαση μου για ένα τετραήμερο σε ένα νησί στα νότια της Ιαπωνίας πήγε εξαιρετικά χάλια, με έναν τυφώνα να εμποδίζει την άφιξη μου στο νησί και έναν δεύτερο ισχυρότερο την αναχώρησή μου. Στο ενδιάμεσο, το νησί ήταν εντελώς άδειο από κόσμο και ομολογώ ότι δεν έχω ξαναβρεθεί εντελώς μόνη σε κάθε μία παραλία ενός νησιού. Ο δε δεύτερος τυφώνας, με το όνομα Χαϊσέν, ήταν τόσο δυνατός που πολλοί κάτοικοι του νησιού αποφάσισαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους και να κατευθυνθούν σε καταφύγια. Έλα όμως που κανείς δεν ήθελε να βρει καταφύγιο στο δημαρχείο γιατί φοβόταν τον ιό. Το αποτέλεσμα ήταν να γεμίσουν κρατήσεις όλα τα ξενοδοχεία, γιατί τουλάχιστον εκεί μπορείς να προστατευτείς μέσα στο τσιμεντένιο κτήριο και ταυτόχρονα να βρίσκεσαι απομονωμένος στο δωμάτιο σου. Οι κρατήσεις έκλεισαν τόσο γρήγορα, ώστε μετά την ακύρωση της πτήσης μου δεν μπόρεσα να κάνω επέκταση στο ξενοδοχείο που έμενα, ούτε να βρω άλλο και ήμουν προετοιμασμένη να περάσω τη νύχτα στο λόμπυ. Τουλάχιστον, όταν ο καιρός έφτιαξε ξανά, εμφανίστηκε ένα από τα ομορφότερα ηλιοβασιλέματα που έχω δει ποτέ μου.
Το φθινόπωρο, η ζωή έχει επιστρέψει σε εντελώς κανονικούς ρυθμούς με μόνη διαφορά τη μόνιμη ύπαρξη μάσκας και αντισηπτικού, αλλά και τα περιστασιακά πάρτυ κατά των μασκών στην πλατεία της Σιμπούγια. Επιτέλους, οι συμφοιτητές που είχαν αποκλειστεί εκτός Ιαπωνίας αλλά και οι νεοεισαχθέντες στα πανεπιστήμια μπόρεσαν να εισέλθουν στη χώρα για το νέο εξάμηνο, έστω και με τρομερά δύσκολες διαδικασίες με διπλά τεστ του ιού, 14 ημέρες προ-παρακολούθηση και 14 ημέρες καραντίνας. Κατάφερα να βγω σε εστιατόριο και να δω φίλους μετά από μήνες. Όλα αυτά μέχρι τα μέσα Οκτώβρη, οπότε και αντιληφθήκαμε όλοι ότι ξεκινά τρίτο κύμα διασποράς του ιού, χειρότερο από τα προηγούμενα. Ευτυχώς το σύστημα υγείας της Ιαπωνίας έχει ακόμα μεγάλα περιθώρια και είναι σημαντικό το ότι η καθημερινότητα συνεχίζεται με ελάχιστους περιορισμούς. Τις προάλλες συνάντησα φιλάθλους να επιστρέφουν μετά από έναν ποδοσφαιρικό αγώνα και συνειδητοποίησα ότι δεν πρέπει να είχε γίνει άλλος αγώνας με κοινό μέχρι τώρα. Η Ολυμπιακή Επιτροπή ανακοίνωσε ότι οι Ολυμπιακοί δεν θα αναβληθούν ξανά και κύκλοι της κυβέρνησης αφήνουν να διαρρεύσει ότι ίσως από το Μάρτιο θα τροποποιηθούν οι περιορισμοί εισόδου για τουρίστες από το εξωτερικό.
Ομολογώ ότι η χρονιά αυτή ήταν μίζερη, αλλά με χαροποιεί το ότι υπήρξα ασφαλής μέχρι τώρα. Αρκετές φορές σκέφτηκα να επιστρέψω στην Ελλάδα, ώστε να μπορώ να έχω βοήθεια σε περίπτωση ανάγκης και ευκολότερη πρόσβαση σε νοσοκομείο, αλλά πάντα κατέληγα στο ότι το να μείνω στην Ιαπωνία και να μην ρισκάρω το ταξίδι προς ένα αμφίβολο μέλλον στην Ελλάδα, ήταν η καλύτερη επιλογή. Απομένει ακόμα ένας μήνας του 2020 και ένα εξίσου δύσκολο 2021 για να δούμε αν έκανα τη σωστή επιλογή. Εύχομαι υγεία σε όλους και μια λιγουλάκι ευτυχέστερη ερχόμενη χρονιά.
